مسجد اجابت گرديد و سپاه اسلام پيروز شد و يا به قولى علتش آن است كه خداوند در آنجا سوره فتح را بر پيامبر نازل كرد. در اطراف مسجد فتح، چند مسجد ديگر وجود دارد كه هر يك از آنها به يكى از اصحاب پيامبر صلّى اللّه عليه و آله نسبت داده مى‌شود و به مجموع آنها «مساجد سبعه» مى‌گويند. به استثناى مسجد فتح، بقيه اين مسجدها، ريشه تاريخى مشخصى ندارند.

11- (1)

مسجد بنى حرام:

مقصود مسجد كبير بنى حرام است. اين مسجد در قريه بنى حرام، واقع در شعب (درّه) آنان بوده است. اين شعب در غرب كوه سلع قرار دارد؛ يعنى اگر كسى از راه «الطريق القبليه» به سمت مساجد فتح برود، شعب مذكور در سمت راست او واقع مى‌شود و اگر از مساجد فتح به سمت مدينه برود در سمت چپ او قرار مى‌گيرد. هنگامى كه از بطن يا وادى‌اى كه مساجد فتح در آنجاست به سوى مدينه عبور مى‌كنى، بعد از آن با بطن پهناورى از سلع روبه‌رو مى‌شوى.

اين توصيفات در قرن هشتم صورت گرفته كه قريه بنى حرام در آن واقع شده است.

12- (2)

مسجد كهف بنى حرام:

روايت شده كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله در روزهاى جنگ احزاب، از چشمه‌اى در محل كهف بنى حرام وضو گرفت و در آنجا نشست و به قولى، شب را در آن محل گذراند. ابن شبّه از اين غار به نام «كهف سلع» ياد كرده است و در طبرانى به نام كوهى كه غار در آن است؛ يعنى كوه «ثواب» ناميده شده است. ممكن است ثواب نام قسمتى از كوه سلع باشد.

سمهودى مى‌نويسد: ظاهرا اين غار همان است كه هرگاه كسى از راه الطريق القبليه، از مدينه به مساجد فتح برود، نزديك بطنى كه همان شعب يا دره بنى حرام است، در سمت راست او مى‌افتد. در اينجا مجراى سيلى است كه از سلع به بطحان جارى مى‌شود.

هنگامى كه انسان داخل اين مسيل شود و از سلع به جانب مشرق، اندكى بالا رود، كهف يا غار در سمت راست او قرار مى‌گيرد. زمانى كه در سلع باران مى‌بارد، سيل ياد شده جارى مى‌گردد و در آنجا نقاطى است كه آب در آنها جمع مى‌شود و سپس جريان مى‌يابد. اين‌