(1)

آطام:

جمع «اطم»، نام دژهايى است كه در عصر جاهلى در مدينه وجود داشته‌اند و تعداد آنها بسيار بوده است. در حديث آمده است كه: پيامبر صلّى اللّه عليه و آله از ويران كردن آطام اهل مدينه نهى كرد و فرمود: اينها زيور مدينه هستند.- «اطم».

[آفاقى:

آفاق جمع «افق» است و به هنگام نسبت، به مفرد آن افقى و يا افقى گفته مى‌شود، نه آفاقى‌[1]، ولى از آنجا كه آفاق براى سرزمين‌هاى خارج از مكه علم شده است. فقها، ياى نسبت به آخر آن ملحق كرده و به كسى كه از مناطق قبل از ميقات به حج مى‌آيد، «آفاقى» مى‌گويند.[2]

چنانكه شهيد ثانى در شرح لمعه، به آفاقى تعبير كرده‌[3] ولى بعضى ديگر مانند مرحوم صاحب جواهر در برخى موارد، «افقى» تعبير كرده‌اند.[4]]

[آكام:

جمع «اكمه» است كه به معناى تلّ تشكيل شده از يك قطعه سنگ بسيار بزرگ و به قولى، محلّى است از نقاط اطرافش بسيار بلندتر و خشن‌تر، ولى به اندازه تلّ سنگ ياد شده نيست.[5]

در حديث است كه: «كان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله يلبّي كلّما لقى راكبا أو علا أكمة»؛[6] «پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله هرگاه به سواره‌اى مى‌رسيد و يا از اكمه‌اى بالا مى‌رفت، تلبيه مى‌گفت.»]

(2)

اباطح:

(ذات)،- «اطلاح».

(3)

أباغ:

وادى‌اى است در پشت انبار، واقع در راه فرات به شام. منزلگاه‌هاى اياد بن نزار بوده و به آن «عين اباغ» گفته مى‌شود.

[ابتر:

حيوان دم بريده‌[7] در حديث است:

«فإن عرض عليه الحجّ فاستحيا؟ قال:

هو ممّن يستطيع الحجّ و لم يستحيي؟

و لو على حمار أجدع».[8]]

(4)

ابرق الرّبذه:

محلّى است كه در زمان ابو بكر نبرد ميان اهل ردّه و ارتش مسلمانان، در آن واقع شد و از منزلگاه‌هاى بنى ذبيان‌

______________________________
(1). لسان العرب، ج 10، ص 5 ماده «افق».

(2). الموسوعة الفقهية الميسّرة، ج 1، ص 94

(3). لمعه، ج 2، ص 216، نشر جامعة النجف.

(4). جواهر الكلام، ج 17، ص 234

(5). لسان العرب، ج 12، ص 21 ماده «اكم».

(6). من لا يحضره الفقيه 21، ص 959.

(7). لسان العرب، ج 4، ص 37 ماده «بتر».

(8). استبصار، ج 2، ص 140

[1] . لسان العرب، ج 10، ص 5 ماده« افق».

[2] . الموسوعة الفقهية الميسّرة، ج 1، ص 94

[3] . لمعه، ج 2، ص 216، نشر جامعة النجف.

[4] . جواهر الكلام، ج 17، ص 234

[5] . لسان العرب، ج 12، ص 21 ماده« اكم».

[6] . من لا يحضره الفقيه 21، ص 959.

[7] . لسان العرب، ج 4، ص 37 ماده« بتر».

[8] . استبصار، ج 2، ص 140