إِلَّا يَعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ فِي ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا يابِسٍ إِلَّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ»[1]، در اين جهت روشن‌تر است، كه همه موجودات و رفتار و كردارشان در علم ازلى الهى ثبت و ضبط است و حضور بالفعل دارد.

و اما حديث ابن مسعود، صرفا در رابطه با علومى است كه وى با آن آشنايى داشته و آن، علوم و معارف دينى است و مقصود از اوّلين و آخرين، سابقين و لاحقين انبيا و شرايع آنان مى‌باشد، كه تمام آنچه در آن‌ها آمده در قرآن فراهم است.

2. دومين نكته آنكه به كارگيرى ابزار علمى براى فهم معانى قرآنى، كارى بس دشوار و ظريف است، زيرا علم حالت ثبات ندارد و با پيشرفت زمان گسترش و دگرگونى پيدا مى‌كند و چه‌بسا يك نظريّه علمى- چه رسد به فرضيّه- كه روزگارى حالت قطعيّت به خود گرفته باشد، روز ديگر همچون سرابى نقش بر آب، محو و نابود گردد. لذا اگر مفاهيم قرآنى را با ابزار ناپايدار علمى تفسير و توجيه كنيم، به معانى قرآن كه حالت ثبات و واقعيّتى استوار دارند، تزلزل بخشيده و آن را نااستوار مى‌سازيم. خلاصه، گره زدن فرآورده‌هاى دانش با قرآن، كار صحيحى به نظر نمى‌رسد.

آرى اگر دانشمندى با ابزار علمى كه در اختيار دارد و قطعيّت آن برايش روشن است، توانست از برخى ابهامات قرآنى- كه در همين اشاره‌ها نمودار است- پرده بردارد، كارى پسنديده است. مشروط بر آنكه با كلمه «شايد» نظر خود را آغاز كند و بگويد: شايد- يا به احتمال قوىّ- مقصود آيه چنين باشد، تا اگر در آن نظريّه علمى تحوّلى ايجاد گردد، به قرآن صدمه‌اى وارد نشود، صرفا گفته شود كه تفسير او اشتباه بوده است.

ما در اين بخش از اعجاز قرآنى، با استفاده از برخى نظريّه‌هاى قطعى علم منقول از دانشمندان مورد اعتماد، سعى در تفسير برخى اشارات علمى قرآن نموده‌ايم.

امّا به اين نكته بايد توجّه داشت كه هرگز نبايد ميان ديدگاه‌هاى استوار دين و فراورده‌هاى ناپايدار علم، پيوند ناگسستنى ايجاد نمود.

[1] انعام 6: 59.