نام کتاب : علوم قرآنى نویسنده : معرفت، محمد هادى جلد : 1 صفحه : 366
حالت عادى دارند را، به هنگام
اراده مقابله با قرآن، از آنان مىستاند و آنان را در آن هنگام خلع سلاح مىكند و
از دارا بودن شرايط مقابله به حالت ندارى تبديل مىكند. در حقيقت يكگونه دگرگونى
صفت درونى بر ايشان رخ مىدهد.
دو-
أساسا آن امكانات در اختيار بشر قرار نگرفته تا بتوانند با قرآن مقابله كنند و
معناى «صرف» در آيه فوقالذكر همين است. خداوند جايى براى شبهه و تباه ساختن آيات
خود باقى نگذارده، يعنى اساسا اينگونه امكانات كه كسى بتواند آيات الهى را تباه
سازد، براى بشر فراهم نيست. آيه: «بَلْ كَذَّبُوا بِما لَمْ
يُحِيطُوا بِعِلْمِهِ[1]؛
بلكه تكذيب نمودند آنچه را كه توانايى احاطه به فهم و درك آن را نداشتند» نيز به
همين حقيقت اشارت دارد. همچنين آيه «ثُمَّ انْصَرَفُوا صَرَفَ
اللَّهُ قُلُوبَهُمْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا يَفْقَهُونَ[2]؛ از
آيات الهى روىگردان شدند. خداوند دلهاى آنان را [از پذيرش حق] برگرداند. زيرا
آنان گروهى بودند كه توانايى درك و فهم حقيقت را نداشتند». در اين آيه، صرف قلوب
را معلول عدم شايستگى درك حقايق گرفته است كه خود موجب گرديدهاند.
ثالثا؛
آن كه جبرا و قهرا آنان را بازدارد، با آن كه توانايى لازم را دارند، ولى در موقع
مقابله حالت سستى و رخوت به آنان دست دهد و بدين جهت از معارضه با قرآن فرونشينند.
فرق
ميان اين تفسير و تفسير نخست در آن است كه در آن تفسير، انگيزه و شور و شوق آنان
سلب مىشود و در اين تفسير انگيزه همچنان داغ است، ولى جرأت اقدام را از دست
مىدهند؛ مانند كسى كه جلوى او- به رغم كوشش و وجود انگيزه- قهرا گرفته شود.
البته
معناى اول و سوم، و قسمت اول از معناى دوم، بر خلاف ضرورت است و با تصريحات عرب آن
زمان منافات دارد. زيرا اگر چنين بود بايستى عرب از دگرگونى حالت درونى خود به
شگفت آيد، نه آنكه شگفتى خود را نسبت به جاذبيّت آواى دلانگيز و فرحبخش قرآن
بروز دهد. بهويژه آنكه كسانى از قريش مانند ابو جهل و ديگران در گوش افراد قبايل
عرب به هنگام ورود مسجد الحرام پنبه