مولا اميرمؤمنان عليه السلام در مدح انصار مى‌فرمايد: «هُمْ وَ اللَّهِ رَبَّوُا الإِسْلَامَ كَمَا يُرَبَّى الْفِلْوُ مَعَ غَنَائِهِمْ. بِأَيْدِيهِمُ السِّبَاطِ وَ أَلْسِنَتِهِمُ السِّلاطِ.»[1]؛ «آنان اسلام را پروراندند؛ چنان‌كه كره اسب از شير گرفته را پرورانند؛ با توانگرى و دست‌هاى بخشنده و زبان‌هاى بُرنده.»

در سخنان بزرگان اهل عصمت، از اين قبيل توصيفات درباره اصحاب پيامبر اكرم، فراوان به چشم مى‌خورد؛ توصيفاتى كه صحابه را ستايش كرده و آنان را مورد دعاى خير قرار داده است؛ چنان‌كه در كلمات امام سجاد، امام صادق و امام رضا عليهم السلام آمده است.

گستره عنوان صحابه‌

اكنون اين پرسش مطرح است كه آيا اين‌گونه تعاريف و ستايش‌ها، بنابر ظاهر اطلاق لفظ، شامل همه اصحاب مى‌گردد يا منظور، افراد ويژه‌اى است كه به راستى، حقِ همراهى پيامبر را ادا كردند و لوازم صحابى بودن را در خود فراهم آوردند؟

در اين‌جا بايد تعريف جامع و مانعى از صحابه ارائه دهيم تا جايگاه گران‌قدر اين گروه از حاملان پيام رسالت از ديگران جدا شود تا بى‌جهت كسانى را كه شايستگى اين لقب فخيم را ندارند، به معناى واقعى كلمه، صحابى ندانيم.

صحابه از نگاه قرآن و اهل بيت عليهم السلام‌

قرآن كريم در توصيف صحابه، تعابيرى را به كار برده است كه‌

[1] . نهج البلاغه، ترجمه دكتر شهيدى، كلمات قصار، 465. فِلْو: كره اسب؛ سباط: دست باز و بخشنده؛ سلاط: زبان گويا و برنده.