نام کتاب : تاريخ قرآن نویسنده : معرفت، محمد هادى جلد : 1 صفحه : 121
و رسم آن
ايجاد مىكردند و در پايان قرن سوم بود كه خط و رسم قرآن به حد اعلاى زيبايى رسيد و
مردم در نوشتن قرآن با خطوط زيبا و به كار بردن علايم و نشانهها بر يكديگر پيشى
مىگرفتند تا آنجا كه رأس حرف «خ» را به عنوان علامت حرف ساكن به كار بردند و اين
عمل اشاره به آن داشت كه حرف ساكن، اخف از حرف متحرك است و برخى رأس حرف «م» را
براى علامت ساكن انتخاب كردند. براى حروف مشدّد، علامت سهدندانه و براى الفهاى
وصل، رأس حرف «ص» معين شد و نيز صنعت خط و حاشيهنگارى رو به پيشرفت گذاشت و با
ظرافت خاصى در مصحفها به كار برده شد.[1]
گفته
شده است كه تقسيم قرآن به قسمتهاى دهگانه و پنجگانه و حزب و جزء و تعيين علامت و نشانه
براى آنها، به موجب امر مأمون عباسى انجام گرفته است و نيز گفته شده است كه حجاج،
به اين كار دست زد. احمد بن الحسين گفته است:
حجاج،
قرّاء بصره را گرد آورد و گروهى از بين آنان انتخاب كرد و از آنان خواست كه حروف
قرآن را شمارش كنند. آنان در طىّ چهار ماه، اين كار را به پايان رساندند و نشان
دادند كه قرآن داراى 77439 كلمه و 323015 و به قولى 340740 حرف است و نيمه اوّل
قرآن با كلمه «وَ لْيَتَلَطَّفْ» از سوره كهف پايان مىيابد و از آن
پس، نيمه دوم قرآن آغاز مىگردد. تعداد آيات قرآن طبق روايتى 6236 آيه مىباشد.
معروف
است كه تقسيم قرآن به 120 حزب و سى جزء، براى تسهيل قرائت آن در مدارس و يا مراكز
ديگر بوده است. ابو الحسن علىّ بن محمد سخاوى (م 643) از دانشمندان بزرگ ادب و فقه
و قرائات، كه در دمشق مىزيسته، در كتاب جمال القرّاء تقسيمبندى قرآن را به 30
جزء و هر جزء را به 12 قسمت، كه مجموعا 360 قسمت است، به دانشمند نامى ابو عثمان
عمر و بن عبيد (م 144) نسبت مىدهد و مىگويد: او با درخواست منصور (خليفه عباسى)
اين كار را انجام داد. منصور از وى خواست تا قرآن را بر حسب ايام سال تقسيمبندى
كند تا براى تنظيم حفظ و قرائت روزانه آماده گردد. او به درخواست منصور پاسخ مثبت
داد و با نظمى استوار اين تقسيمبندى را انجام داد و در پايان هر جزء با خط زرين
نشانهگذارى نمود. منصور آن را به فرزند خود مهدى تعليم داد و سپس ديگران پيروى
كرده و كمكم اين تقسيم ميان مسلمانان رواج يافت.[2]
[1] . تأسيس الشيعة لعلوم الاسلام؛ ص 52، نقل از: سلامة
بن عياض، المصباح.
[2] . جمال القراء و كمال الإقرا؛ بيروت، 1993، ج 1، ص
378- 379.
نام کتاب : تاريخ قرآن نویسنده : معرفت، محمد هادى جلد : 1 صفحه : 121