سرانجام مصحف‌هاى عثمانى‌

مقامات حكومت و گارگزاران خليفه، عنايت و توجّه خاصى به اين مصحف‌ها و حفاظت از آنها داشتند. به علاوه علاقه و توجه زياد مردم نسبت به حفظ آنها، موجب بقا و دوام آنها گرديد. پس از گذشت زمانى طولانى، تغييرات و دگرگونى‌هايى در اين مصحف‌ها به‌وجود آمد كه نقطه‌گذارى، علامت‌گذارى و تقسيم آن به حزب‌ها از آن جمله‌اند. آخرالامر، خط اين مصحف‌ها نيز- كه خط كوفى ابتدايى بود- به خط كوفى متعارف تبديل شد. در زمان‌هاى بعد، نوشتن قرآن با خط زيباى نسخ عربى و ديگر خطوط، متداول گرديد كه اين تغييرات به‌تدريج مصحف‌هاى اوليه را- كه در زمان عثمان نوشته شده‌بود- به‌دست فراموشى سپرد و رفته رفته اثرى از آنها باقى نماند.

ياقوت حموى (متوفاى 626 ه. ق) نقل مى‌كند كه: «مصحف عثمان‌بن‌عفان در مسجد دمشق است كه مى‌گويند به خط خود اوست».[1] اين مصحف را فضل اللَّه العمرى (متوفاى 749 ه. ق) ديده و مى‌گويد: «مصحف عثمانى به خط عثمان‌بن‌عفان در سمت چپ مسجد دمشق باقى است»[2] (البته در جايى ذكر نشده‌است كه عثمان به خط خود مصحفى نوشته باشد و شايد مصحف يادشده، همان مصحف شام بوده كه تا آن زمان باقى مانده است).

جهانگرد معروف، ابن بطوطه، (متوفاى 779 ه. ق) مى‌گويد: «در ركن شرقى مسجد و در مقابل محراب، خزانه‌اى است بزرگ كه در آن مصحفى را كه عثمان‌بن‌عفان به شام فرستاده است قرار داده‌اند. اين خزانه را در هر جمعه، پس از نماز باز مى‌كنند و مردم براى بوسيدن آن هجوم مى‌آورند و در همين جا، براى حل اختلافات و دعاوى خود قسم ياد مى‌كنند».[3] گفته شده‌است كه اين‌

[1] . معجم البلدان، ج 2، ص 469.

[2] . مسالك الأبصار في ممالك الأمصار؛ ج 1، ص 195.

[3] . رحله ابن بطوطه؛ ج 1، ص 54.