درس پنجم: كاتبان وحى‌

پيامبر گرامى اسلام به ظاهر خواندن و نوشتن نمى‌دانست و در ميان قوم خود به داشتن سواد معروف نبود، و از آنجا كه هرگز نديده بودند چيزى بخواند يا بنويسد، او را «امّى» مى‌خواندند. قرآن هم او را با همين وصف ياد كرده‌است:

«... فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ ...»[1]. امّى منسوب به امّ (مادر) است و به كسى گويند كه همچون روزى كه از مادر زاده شده‌است فاقد سواد باشد.

معناى ديگرى نيز براى امّى گفته‌اند و آن منسوب به امّ‌القرى (شهرمكه) است؛ يعنى كسى كه در مكه زاده شده‌است. در قرآن در موارد ديگر نيز مشتقات اين واژه آمده‌است؛ مانند: «هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ ...»[2] شايد مقصود منسوبين به شهر مكه باشد، ولى احتمال نخست مشهورتر است؛ اولًا، با آيه‌هاى ديگر قرآن سازش بيشترى دارد: «وَ مِنْهُمْ أُمِّيُّونَ لا يَعْلَمُونَ الْكِتابَ إِلَّا أَمانِيَّ ...»[3]. (در اين آيه جمله‌ «لا يَعْلَمُونَ الْكِتابَ» ظاهراً تفسير «أُمِّيُّونَ» است).

[1] . اعراف، 157 و 158.

[2] . جمعه، 2.

[3] . بقره، 78.