رمضان است»[1].

سه سال تأخير

آغاز وحى رسالى (بعثت) در 27 ماه رجب، 13 سال پيش از هجرت (609 ميلادى) بود، ولى نزول قرآن به‌عنوان كتاب آسمانى، سه سال تأخير داشت. اين سه سال را به‌نام «فَتْرت» مى‌خوانند. پيامبر صلى الله عليه و آله در اين مدت، دعوت خود را سرّى انجام مى‌داد تا آيه‌ «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ ...؛[2] پس آنچه را بدان مأمورى آشكار كن ...» نازل شد و دستور اعلان دعوت را دريافت كرد. ابوعبداللَّه زنجانى گويد: «پس از نزول آيه‌ «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ...»[3]؛ تا مدت سه سال قرآن نازل نشد و اين مدت را فترت وحى مى‌نامند. سپس قرآن به‌صورت تدريجى نازل گرديد»[4].

مدت نزول‌

مدت نزول تدريجى قرآن بيست سال است: نزول قرآن سه سال بعد از بعثت آغاز شد و تا آخرين سال حيات پيامبر صلى الله عليه و آله ادامه داشت. در اينجا سه پرسش مطرح مى‌شود:

1. چگونه نزول قرآن يا آغاز نزول آن در شب قدر بوده‌است در حالى كه بعثت پيامبر در 27 رجب با پنج آيه اول سوره علق آغاز شد؟

2. اگر اولين آيات يا اولين سوره نازل شده بر پيامبر صلى الله عليه و آله سوره علق و پنج آيه ابتداى آن است، پس چرا به سوره حمد «فاتحةالكتاب» مى‌گويند؟

3. چگونه نزول قرآن در شب قدر انجام گرفته‌است در حالى كه قرآن در مدت‌

[1] . الف) الخصال؛ ج 2، ص 102. ب) التمهيد؛ ج 1، ص 109- 108.

[2] . حجر، 94.

[3] . علق، 1.

[4] . تاريخ القرآن؛ ص 9.