5. حالت سرافكندگى و بازگشت به سوى حق و سرسپردن به تقدير الهى.

ضرب المثل در قرآن‌

ضرب المثل در قرآن سه گونه است:

1. ضرب المثلهايى كه با استفاده از نيروى تخيل، صفات، حالات درونى افراد و يا گروههاى شايسته و ناشايست را به ترسيم كشيده است؛ اصطلاحاً به اين نوع ضرب المثل، تمثيل مى‌گويند كه بحث آن به طور مفصل گذشت.

2. ضرب المثلهايى كه از سرگذشت اقوام پيشين و واقعيتهاى حيات پرفراز و نشيب انسانها براى عبرت آيندگان بهره گرفته شده است؛ اين نوع ضرب المثل، برگرفته از واقعيتهاست نه تخيل؛ مانند:

«ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَ امْرَأَتَ لُوطٍ ... وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ ... وَ مَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ ...»[1].

خداوند در اين آيات براى مثال از دو زن ناشايست و دو زن شايسته ياد مى‌كند تا تنبّهى باشد براى كسانى كه گمان مى‌برند انسان تابع محيط است و در انديشه و رفتار، مقهور ساختار جامعه است؛ درصورتى‌كه چنين نيست. آنچه انسان را مى‌سازد، تصميم خود اوست (اين قسمت در رابطه با قصص قرآنى است و در همان بخش آورده‌ايم).

3. آوردن جمله‌هايى كوتاه كه هر كدام سرگذشتى دارد؛ اين نوع ضرب المثل در زبان هر ملتى فراوان است. قرآن از هيچيك از مثلهاى رايج عرب بهره نگرفته است؛ بلكه برعكس، از قرآن، مثلهايى در زبان عرب رايج شده است. مثلهاى برگرفته از قرآن دو گونه است: «صريح» و «ضمنى». در اينجا نمونه‌هايى از اين مثلها را مى‌آوريم:

[1] . تحريم، 10- 12.