مى‌دهد؛ 81 مورد سوگند صريح در 29 سوره از سوره‌هاى قرآن ياد شده است.[1] كه در اينجا به ذكر سه مورد بسنده مى‌كنيم:

«ن وَ الْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ ما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ»[2]؛ «قالُوا تَاللَّهِ لَقَدْ[3] عَلِمْتُمْ ما جِئْنا لِنُفْسِدَ فِي الْأَرْضِ ...»[4]؛ «لَعَمْرُكَ إِنَّهُمْ لَفِي سَكْرَتِهِمْ يَعْمَهُونَ»[5].

در آيه اول، با حرف «واو» به قلم، در آيه دوم، با «تاء» به اللَّه و در آيه آخر به جان يكى از پيامبران خدا سوگند ياد شده است.

2. سوگندهاى منفى‌

سوگند منفى سوگندى است كه همراه با حرف نفى آمده باشد؛ مانند:

«لا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيامَةِ»[6]. بيشتر مفسران بر آنند كه حرف نفى «لا» در سوگندهاى منفى، زايد است و بايد كلام را با فرض حذف «لا» معنا كرد؛ مثلًا معناى آيه‌ «فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ»[7]، فأُقسم بمواقع النجوم است و «لا» زايده مؤكّده است؛ اما واقعيت اين است كه «لا» در اين‌گونه سوگندها زايد نيست و خداوند براى بزرگ شمردن قسم، سوگند ياد نمى‌كند؛ مانند آيه:

«فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ»[8] كه خداوند مى‌فرمايد:

[1] . سوگندهاى صريح به ترتيب سور عبارتند از: نساء، 65/ انعام، 23 و 30/ يونس، 53/ يوسف، 73 و 85 و 91 و 95/ حجر، 72 و 92/ نحل، 56 و 63/ انبياء، 57/ شعراء، 97/ يس، 1- 3/ صافات، 1- 4/ ص، 1/ دخان، 1- 3/ ق، 1/ ذاريات، 1- 6، 7، 8 و 23/ طور، 1- 7/ نجم، 1 و 2/ قلم، 1 و 2/ مدّثّر، 32- 35/ مرسلات، 1- 7/ نازعات، 1- 6/ بروج، 1- 4/ طارق، 1- 4/ فجر، 1- 5/ شمس، 1- 9/ ليل، 1- 4/ ضحى، 1- 3/ تين، 1- 5/ عاديات، 1- 6/ عصر، 1 و 2.« ر. ك: علوم قرآنى( انتشارات التمهيد و سمت)؛ ص 297 و 298.»

[2] . قلم، 1 و 2.

[3] . اگر لام جواب قسم، بر سر فعل ماضى مثبت درآيد، بايد با اضافه به« قد» باشد.

[4] . يوسف، 73.

[5] . حجر، 72.

[6] . قيامت، 1.

[7] . واقعه، 75.

[8] . واقعه، 75 و 76.