در مورد «ولايت فقيه» به غير از برخى مقالات در مجلّات يا به عنوان بخشى از يك كتاب نيافته است. از اين‌رو در اين اثر نقص‌هاى فراوانى مشاهده مى‌گردد كه براى برطرف ساختن آن‌ها، به لطف و دقت خوانندگان محترم و ديدگاه‌هاى محققان گرامى نياز است.

2. پيشينه تاريخى ولايت فقيه‌

پيش از ورود به بحث، به پيشينه تاريخى اين مسأله اشاره مى‌كنيم تا اهميّت و سابقه تاريخى آن روشن گردد.

شالوده اصلى ولايت و حكومت فردى اسلام‌شناس، توسّط خود پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و به امر خداوند نهاده شد. واقعيّت تاريخى آن است كه پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله پس از هجرت به مدينه، قبيله‌هاى اطراف را به اسلام دعوت كرد و اتّفاق و اتّحادى به مركزيّت مدينة النّبى به وجود آورد. تحليل سنّتى و رايج آن است كه پيامبر صلّى اللّه عليه و اله در مدينه حكومت دينى تشكيل داد و اين اقدام در وحى و تعاليم الهى ريشه داشت و ولايت سياسى پيامبر صلّى اللّه عليه و اله از تنفيذ و فرمان الهى نشأت گرفته بود. در اين جهت كه پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله چنين شأنى را داشته (ولايت زعامت يعنى حقّ رهبرى اجتماعى و سياسى) و اين شأنى الهى بوده است؛ يعنى حقّى بوده كه خداوند به پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله عنايت فرموده بود، نه اين‌كه از سوى مردم به آن حضرت تفويض شده باشد، ... بحثى نيست ....[1] پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله در ميان مسلمين در آن واحد داراى سه شأن بود:

اوّل اين‌كه امام و پيشوا و مرجع دينى بود و ولايت امامت داشت؛

[1] - مرتضى مطهّرى، ولاءها و ولايت‌ها، ص 51.