نام کتاب : مجموعه مقالات چهارمين همايش بينالمللى دكترين مهدويت با رويكرد حقوقى، سياسي نویسنده : مؤسسه آينده روشن جلد : 1 صفحه : 367
روشنگرى، در برابر عقل شهودى (پذيرفته شده
سنتگرايان) 54 قرار دارد كه عقلگرايى
عصر روشنگرى بيش از دو مورد ديگر مورد توجه قرار گرفته و برخلاف عقلگرايى فلسفى،
خادم تجربه، حسيات و مشاهدات و انتظام دهنده به آنها بهشمار مىرود. مواد معرفتى
بشر، براساس اين نوع عقلگرايى، تنها از درون طبيعت به دست مىآيد و محدود به آن
است و براى تبيين جهان تنها به عقل بشر اعتماد مىشود و هرچيزى آن سوى احكام عقل
بشرى كه تعهد و الزامآور است، ردّ و ابطال مىپذيرد. در نتيجه، حتى منابع دينى و
سنتى نيز هيچگونه معرفت اعتمادپذيرى را به انسان نمىتوانند ببخشند.
بدينسان، خرد به جاى وحى نشست و انسان، هرگونه مرجعيت متعالى را
انكار كرد و خود را بنيانگذار هر ارزش و سازنده هر آرمانى دانست. 55 انسان مدرن، معتقد شد انسان نيرويى
بالقوه دارد كه مىتواند به پشتوانه خردگرايى و روشهاى علمى كه توأم با شهامت و
آگاهى است، مشكلات خويش را حل كند. 56 او
مىتواند با روشهاى علمى، به طرح پرسش درباره فرضيهها و باورهاى اصلى و
ديدگاههاى فلسفى مختلف بپردازد 57 و
تمامى ارزشهاى حقوقى، قواعد اخلاقى و ... را به كمك اين قوه، تعيين كند و سعادت و
خوشبينى انسان تنها در پيروى از آن محقق مىگردد.
فراخور رشد عقلانيت و عقلگرايى در مغربزمين بسيارى از انديشهوران
غربى همانند اگزيستانسيا ليستها، رمانتيستها، سنتگرايان و ... به گونههاى
مختلف به نقد خردگرايى پرداختند و بسيارى از دينداران نيز براى دفاع از حقانيت
دين و آموزههاى وحيانى آن، نقدها و ايرادهاى بسيارى را بر عقلگرايى وارد كردند و
بدينسان، غالب مردم قرن نوزدهم و بيستم، از عقلانيت مدرن روى برگرداندند و به عقب
برگشتند و تمايلات عقلانى عصر روشنگرى را نپذيرفتند، چنانكه از مذهبى ماوراى
طبيعى مبنى بر ايمان سخن گفتند و يا اينكه به سوى مذهب طبيعى روى آوردند. 58
الهيون نيز عقل مكمل وحى را از اساسىترين راهنماهاى تكامل بشرى
بهشمار مىآورند كه البته تمامى مشكلات و ناشناختههاى انسان، تنها با آن شناخته
نمىشوند. جان لاك كه عقلگراى الهى است، حقايق دينى را سه نوع برمىشمرد
نام کتاب : مجموعه مقالات چهارمين همايش بينالمللى دكترين مهدويت با رويكرد حقوقى، سياسي نویسنده : مؤسسه آينده روشن جلد : 1 صفحه : 367