فصل چهارم: اسلام و دمكراسى‌

يكى از پرسش‌هاى اساسى در رابطه با عناوينى نظير دمكراسى كه خاستگاه غربى دارند، چگونگى رابطه آنها با دين است. آيا اسلام و دمكراسى قابل جمعند يا از يكديگر كاملا بيگانه مى‌باشند؟ آيا بايد قرائتى از دين ارائه داد كه به دمكراسى كامل خوشامد گويد يا لازم است بدون خدشه بر آموزه‌هاى دينى، دمكراسى را با آن سازگار نمود؟ و خلاصه آيا بايد در دين تجديد نظر نمود يا در دمكراسى؟

يافتن پاسخ صحيح در گرو شناخت ويژگى‌هاى اسلام و دمكراسى است.

در فصل اول در زمينه ويژگى‌هاى دين و نقش آن در حيات اجتماعى- سياسى بحث كرديم. اينك ويژگى‌هاى دمكراسى را بررسى مى‌كنيم تا امكان يا عدم امكان سازش ميان اين دو معلوم گردد. متأسفانه همان موضع ناصواب سكولاريسمدر مورد نفى مطلق دين، از سوى هواداران دين در برخورد با دمكراسى نيز وجود دارد؛ برخوردى جزم‌انديشانه كه به هيچ وجه با واقعيت‌هاى موجود منطبق نيست.

از طرفى امروزه كمتر نظام سياسى را مى‌توان يافت كه داعيه دمكراسى نداشته باشد، به همين جهت قضاوت منصفانه در اين مورد، تنها با نگرش واقع‌بينانه به امتيازها و اشكال‌هاى آن امكان‌پذير خواهد بود.