با بازگشت منجى تصور مى‌شود. چنين بازگشتى عصر طلايى اديان را رقم مى‌زند.

از منظر اسلامى نيز طبق وعده الهى سرانجام نيكى در انتظار صالحان، محرومان و مستضعفان است. طبق آيات و روايات اسلامى، سنت الهى بر حاكميت حق بر باطل و تحقق مدينه فاضله اسلامى استوار شده است. در بحث حاضر نيز فرايند تحولات تاريخى، از جمله پديده جهانى شدن را بايد بر اساس همين پويايى و تحول تاريخى سنجيد. حيات انسان‌ها از زندگى قبيله‌اى شكل گرفته و در طول تاريخ در جوامع بزرگ‌ترى ادغام شده است.

از نگرش فلسفه تاريخ اسلامى، سرانجام تاريخ با تحقق جامعه واحد اسلامى محقق خواهد شد. طبق آيات شريف قرآن، خداى واحد داراى امت واحدى است كه به رغم تمايزات ظاهرى براى تعارف و آشنايى با يكديگر در تمسك و اعتصام به حبل الهى به وحدت فرا خوانده شده‌اند تا امت واحد الهى- اسلامى را شكل دهند (نك: صدر، 1369؛ مصباح يزدى، 1368).

بدون ترديد سنت الهى، بر اجراى امور از طريق فرايند اسباب و عوامل آن است. حديث معروف «أبى اللّه ان يجرى الاشياء الا باسبابها» (كافى، ج 1، ص 183، دار الكتب الاسلاميه، تهران 1365) اين مدعا را بيان مى‌كند. فرايند تحول تاريخى زمينه‌ساز نيل به جامعه آرمانى خواهد بود. بى‌شك خداوند خود از طريق اراده تكوينى مى‌توانست جامعه فاضله‌اى ايجاد كند، اما با توجه به سنت ابتلاء و آزمايش الهى براى انسان‌ها، ضرورت دارد كه به تدريج شرايط مدينه فاضله فراهم شود. انسان‌ها از طريق تجربيات و آزمون‌هاى مختلف، سرانجام خود به چنين نتيجه‌اى خواهند رسيد كه تنها وعده الهى مى‌تواند جامعه‌اى نيك براى آنان به ارمغان آورد. جوامع پيش از عصر ظهور همگى در رسيدن به جامعه فاضله ناكام مى‌مانند؛ چنين امرى به دليل عدم آمادگى انسان‌هاست. هرچند در طول تاريخ رهبران فرهيخته و صالحى آمده‌اند، به‌