متغلّبان و دزدان و قاطعان طريق، و اقامت جمعه‌ها و عيدها و قطع منازعات واقعه ميانه بندگان و قبول شهادات قايمه بر حقوق و تزويج اطفال خود كه ايشان را اوليا نباشد و قسمت غنيمتها» اين است سخن امام نسفى.

و در كتب اهل كلام گفته‌اند: شرايط امام دوازده چيز است؛

اول آن كه قريشى باشد، بنابرآن كه حضرت صلى اللّه عليه و سلم فرموده:

الائمة من قريش.

دوم آن كه مجتهد باشد تا احكام شرع داند.

سيوم آن كه خداوند راى و تدبير باشد تا حفظ حوزه نمايد[1].

چهارم آن كه خداوند كفايت و علم به مصالح مال باشد تا در وجوه اموال تصرف بر وجه لايق كند.

پنجم آن كه شجاع و قويدل باشد، تا حوزه اسلام را از كفار و اهل بغى نگاه دارد.

ششم آن كه عادل باشد تا جور نكند، و اهل قبول شهادت و قضا باشد.

هفتم آن كه بالغ باشد تا مقبول التصرف باشد.

هشتم آن كه عاقل باشد تا به قوت عقل تميز ميان امور تواند كرد.

نهم آن كه آزاد باشد زيرا كه عار رقيّت با سلطنت منافات دارد.

دهم آن كه مرد باشد زيرا كه زنان اهل ولايت نيستند.

يازدهم آن كه سميع و بصير باشد، تا از نقصان اين دو حاسّه از استيفاى پرسش و معرفت احوال رعيّت محروم نماند.

دوازدهم آن كه ناطق باشد تا به احكام تلفظ تواند كرد.

اين است شرايط امام كه در اصول مذكور است. و فقها گفته‌اند اگر كسى كه اين شرايط در او موجود باشد، يافت نشود، مثلا هيچ قريشى نيست كه در او اين شرايط باشد و مردم محتاجند به امام، و به استيلا كسى فراگيرد او سلطان باشد.

امام بغوى رحمه اللّه در كتاب «تهذيب» گفته كه اگر از اولاد اسماعيل‌

[1] -م. و قيام به امور ملك تواند نمود.