شنبه 21 بهمن 1300/ 10 فوريه 1922/ 12 جمادى الثانى 1340

* فرار لاهوتى به روسيه‌

پس از شكست ژاندارم‌ها در غائله تبريز، بامداد امروز 1 «لاهوتى خان» با يكصد و بيست و پنج نفر ژاندارم از راه «يايچى» 2 به طرف روسيه فرار كردند. صبح امروز نيز، بيست نفر ديگر كه آقازاده و برادرانش و سرتيپ‌زاده نيز جزء آنان بودند از راه آبادى جلفا رد شده و با گذر از رودخانه مرزى به طرف روسيه فرار كردند.

در حين گذر از رودخانه چند نفر آنها را آب برد و تلف شدند. پس از ورود به خاك روس مأمورين نظامى جلفاى روسيه اسلحه و اسب و وسايل آنان را ضبط و خودشان را به نخجوان اعزام كردند. 3

* اوضاع تبريز پس از فرار ژاندارم‌ها

هنگام فرار ژاندارم‌هاى شورشى در تبريز و تعقيب آنها توسط نظاميان كه در بازار اتفاق افتاد مقدارى از اموال مغازه داران غارت شده بود. 4 ازاين‌رو، اسماعيل خان اميرفضلى به بازار رفت به هركدام از محلات نيز صاحب‌منصبى فرستاد تا از غارت و چپاول جلوگيرى شود. 5

* تقاضاى دولت ايران براى خروج كنسول فرانسه از تبريز

به دليل وجود ناآرامى‌هاى تبريز، دولت ايران از سفارت فرانسه در تهران تقاضا كرد، كنسول فرانسه در تبريز، شهر را ترك نمايد. 6

* انتشار شايعه حمايت زرتشتيان ايرانى از بلشويك‌ها

در پى انتشار اين شايعه در بمبئى هندوستان كه زرتشتيان ايرانى تحت نفوذ «ارباب كيخسرو»، طرفدار بلشويك‌ها و ضد نيروهاى انگليسى هستند، امروز صبح «دينشاه»، رئيس انجمن زرتشتيان بمبئى با ارسال تلگرافى از ارباب كيخسرو خواست تا به ديدار سرپرسى لورن برود و به او اطمينان بدهد كه زرتشتيان ايرانى ضد انگليسى‌ها نيستند. 7 ارباب كيخسرو پس از دريافت اين تلگراف در نامه‌اى خطاب به مشير الدوله رئيس الوزراى وقت ايران تصريح كرد: اگر اين شايعات به‌طور رسمى از طرف دولت تكذيب نشود، به بروز مشكل براى زرتشتيان هندوستان منجر خواهد شد.

ارباب كيخسرو تكذيب اين شايعه در بمبئى را از سوى كنسولگرى ايران ضرورى دانست. 8

* ورود خداوردى خان به عشق‌آباد

«خداوردى خان» وارد عشق‌آباد شد. «نادر ميرزا» (آراسته) نماينده ايران در عشق‌آباد بلافاصله يك نفر را مأمور كرد تا از اهداف و مقاصد او مطلع شود. مقامات تاشكند به حكومت عشق‌آباد توصيه كرده بودند، در حوالى درياى خزر محلى را براى «خداوردى» معين نمايند، تا در آنجا ساكن شده و به كشاورزى مشغول شود. 9

______________________________
(1). در سند قيد شده كه ژاندارم‌ها هفت ساعت از شب گذشته اقدام به فرار مى‌كنند. (اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 45، پ 42، ص 122).

(2). راه‌يايچى به طرف روسيه راه قاچاق محسوب مى‌شد (م).

(3). تلگراف كارگزار تبريز به وزارت خارجه، 22/ 11/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 45، پ 42، ص 122.

(4). خالو قربان و افرادش در اين غارت‌ها نقش عمده‌اى داشتند. (م).

(5). روزنامه ايران، 23/ 11/ 1300، ص 2؛ اسناد مؤسسه تاريخ معاصر شم 20669.

(6). اسناد وزارت خارجه فرانسه، مجلد 18، ص 15.

(7). تلگراف دينشاه به ارباب كيخسرو، 21/ 11/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 14، پ 4، ص 2.

(8). مراسله ارباب كيخسرو به رئيس الوزراء، 21/ 11/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1300، ك 14، پ 4، ص 9.

(9). تلگراف نادر آراسته به وزارت خارجه، 24/ 11/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 42، پ 2، ص 14.