[اسفند ماه 1299]

دوشنبه 3 اسفند 1299/ 21 فوريه 1921/ 12 جمادى الثانى 1339

* كودتا عليه دولت سپهدار

در ساعت يك بامداد، دو هزار و پانصد تن قزاق به فرماندهى رضا خان‌ 1 كه از قزوين حركت كرده بودند، از دروازه‌هاى قزوين و حضرت عبد العظيم (عليه السلام) به تهران وارد شده و بدون هيچ درگيرى خاصى شهر تهران را تصرف و دولت سپهدار 2 را سرنگون كردند. قزاق‌ها مراكز مهم و استراتژيك شهر را تصرف كرده كنترل سازمان‌هاى دولتى را به دست گرفته و با احمد شاه وارد مذاكره شدند. 3

* توقيف رجال كشور

كودتاچيان تمام صبح امروز به توقيف شخصيت‌ها و تعطيل كردن احزاب مشغول بودند آنها دو دسته از مردم را دستگير و به قزاقخانه مى‌بردند. دسته‌اى از آنان خانواده‌هاى مهم و برجسته، مانند نخست‌وزيران پيشين، وزراى سابق، شخصيت‌هاى عاليرتبه و يا ثروتمندان بودند و دسته ديگر، سران گروه‌هاى مخالف قرارداد ايران و انگليس، بودند.

برخى توقيف‌شدگان عبارت بودند از: شاهزاده فرمانفرما (رئيس سابق دولت، حاكم پيشين فارس)، شاهزاده نصرت الدوله (وزير خارجه سابق) و شاهزاده سالار لشكر (وزير جنگ سابق) و پسرش، شاهزاده عين الدوله (رئيس سابق دولت)، سپهدار اعظم (رئيس سابق دولت)، سعد الدوله (رئيس سابق دولت)، اميرنظام (وزير جنگ سابق) مشاور السلطنه (وزير خارجه سابق)، مشاور الدوله (معاون وزارت جنگ)،

محتشم السلطنه (وزير خارجه سابق)، ناصر السلطنه (وزير سابق) و پسرش، مختار الدوله (وزير سابق)، مستشار الدوله (وزير سابق)، ممتاز الملك (وزير سابق)، حاجى امين الضرب (سرمايه‌دار و بازرگان)، حاجى معين التجار بوشهرى (سرمايه‌دار و بازرگان)، امام‌جمعه تهران، حاجى محمد تقى بنكدار، 4 ارباب جمشيد، سيد حسن مدرس، ميرزا يانس ارمنى (متهم به بلشويك)، دكتر مهدى خان (پزشك و عضو سابق كميسيون كارشناسان ايران و انگليس)، تعداد دستگيرشدگان بيش از دويست نفر بودند، ولى بختيارى‌ها و خاندان مخبر السلطنه (والى آذربايجان) مستثنى شده بودند.

افكار عمومى، سفارت انگليس را مسبب كودتا مى‌دانست.

سپهدار اعظم رئيس الوزراى وقت نيز از بيم دستگيرى به سفارت انگليس گريخت. به سپهدار كه به سفارت انگليس گريخته بود اطمينان داده شد، نگران نباشد. 5

[تصوير] فتح اللّه خان اكبر (سردار منصور- سپهدار اعظم)