3- 3. نهاد امارت و ولايت‌

يكى از عناصر ساختارى حكومت جهانى حضرت مهدى (عج)، نهاد «امارت و ولايت» است. اين نهاد، مهم‌ترين و اساسى‌ترين ركن حكومتى دولت آن حضرت است.

صاحبان امارت و ولايت، حاكمان و رؤساى سراسر زمين و كارگزاران نظام جديد جهانى هستند كه از سوى امام زمان عليه السّلام به اين مقام مهم نصب شده و مديريت و اداره جهان را در دست دارند.

اين نهاد در دولت علوى وجود داشت و داراى جايگاه و اهميّت والايى بود و علّت آن گستردگى و بزرگى قلمرو خلافت اسلامى در آن عصر بود كه شامل كشورها و سرزمين‌هاى زيادى- از مصر تا ايران و شام- مى‌شد. در عرف مسلمانان، امير (والى) كسى است كه خليفه او را در شهر يا منطقه‌اى از بلاد اسلامى، به ايالت و حكومت نصب كند.

پديده فتوحات (پس از عصر رسول اكرم صلى اللّه عليه و اله)، دولت اسلامى را گسترش داد و ممالك غير عربى بسيارى در قلمرو دارالإسلام قرار گرفت و مديريت سياسى دولت اسلامى، سياست تازه‌اى براى اداره ولايات مختلف (حداقل چهار منطقه و ده‌ها ولايت) اتخاذ كرد. در اين زمان خليفه، حاكمى را به‌عنوان «عامل» و فرماندار براى آنجا منصوب مى‌كرد و گاهى او را در جايگاه «والى» مسؤوليت مى‌داد. تفاوت آن دو در اين بود كه «فرماندار»، عامل حكومت بود و هيچ‌گونه استقلالى نداشت؛ ولى والى در دوره زمامدارى خود- همچون خليفه در مركز- داراى اختياراتى گسترده و نوعى استقلال در اداره منطقه خود بود. سياست داخلى و خارجى مستقلى داشت و تمام اركان قضايى، اجرايى، ادارى و لشكرى حكومت آن منطقه را خود «والى» مشخّص مى‌كرد. عزل و نصب‌هاى وزيران، مشاوران و كارگزاران حكومت محلى و فرماندهان سپاه و نويسندگان‌