روايات امام باقر عليه السّلام را نيز بدان افزوده و هم‌چنين روايات ديگرى را كه مربوط به تفسير آيات مذكور بوده، ذكر كرده است.[1] به‌هرحال اين تفسير از آثار ارزنده عالم تشيع مى‌باشد كه پايه بسيارى از تفاسير بعدى شيعيان قرار گرفت و بسيارى از علوم اهل بيت در آن گردآمده است. على بن ابراهيم تا سال 307 ق در قيد حيات بود.[2]

حسن بن موسى نوبختى (م 300- 310 ق)

حسن بن موسى، دانشمند و متكلم بزرگ شيعى اواخر قرن سوم و از چهره‌هاى شاخص مكتب بغداد است. وى از خاندان معروف نوبختى و خواهر زاده ابو سهل، اسماعيل نوبختى بود. در كتب رجالى او را به‌عنوان متكلمى موثق، كه داراى اعتقادى نيكوست، ستوده‌اند.[3] وى شخصيت ممتازى در بين متكلمان شيعه داشت و برخى او را سرآمد معاصرانش دانسته‌اند. حسن بن موسى در بغداد، مجالس بحث و مناظره علمى با ساير متكلمان غيرشيعى و غيرامامى برپا مى‌كرد و با گروهى از مترجمان و ناقلان كتاب‌هاى فلسفه و حكمت ايران و يونان چون ابو عيسى دمشقى، اسحاق بن حنين، ثابت بن قرّه و ديگران، مراوده علمى داشت و اينان به نزد او آمد و شد مى‌نمودند.[4] نوبختى با اساتيد علم كلام، چون ابو الاحوص، داود بن اسد بصرى، ابو سهل اسماعيل نوبختى، ابن راوندى و ابن قبه رازى هم‌عصر بود و از برخى از ايشان، چون ابو سهل كسب علم مى‌كرد.[5]

حسن بن موسى تأليفات متعددى در ابواب مختلف كلامى و آثارى هم در مباحث طبيعيات و فلسفه و نجوم داشت. وى چندين كتاب نيز در موضوع امامت‌

[1] - ر. ك: قمى، على بن ابراهيم، التفسير.

[2] - دوانى، مفاخر اسلام، ج 2، ص 231.

[3] - طوسى، رجال، ص 462.

[4] - همو، الفهرست، ص 121 و نجاشى، همان، ص 63.

[5] - اقبال، خاندان نوبختى، ص 126.