مبحث سوم: در حريم املاك‌

ماده 136: حريم مقدارى از اراضى اطراف ملك و قنات و نهر و امثال آن است كه براى كمال انتفاع از آن ضرورت دارد.

مسأله 7- حريم خانه، جاى ريختن خاك و زباله و خاكستر آن و جاى ريختن آب و برف آن و راه دخول و خروج از آن در طرفى است كه درب به آن باز مى‌شود. پس اگر خانه‌اى را در زمين موات بنا كند، اين مقدار از موات در اطراف آن، تابع خانه مى‌باشد؛ پس كسى حق ندارد كه بدون رضايت صاحب خانه، آن مقدار را احيا كند. و مقصود از استحقاق محل مرور در جلو درب خانه، استحقاق آن به طور مستقيم و در امتداد زمين موات نيست، بلكه منظور آن است كه راهى براى او باقى بماند كه خودش و عيال و ميهمانها، و متعلقات او از چهارپايان و بارها و اشياى سنگين بدون سختى داخل و خارج شود به هر نحوى كه باشد. بنابراين براى ديگرى جايز است آنچه را كه در مقابل درب او از موات قرار گرفته است احيا كند در صورتى كه براى او راه ولو به صورت مايل و كج باقى بماند. و حريم ديوار- اگر جزء خانه نباشد، به اينكه مثلًا جدار حصار يا باغ يا غير اين‌ها باشد- آن مقدارى است كه براى ريختن خاك و آلات و خيساندن گل در صورتى كه شكسته و منهدم شود و احتياج به ساختن و ترميم داشته باشد نياز به آن دارد. و حريم نهر مقدارى است كه گل و خاك نهر را در صورتى كه احتياج به لايروبى پيدا كند ريخته مى‌شود و محل عبور بر كناره آن جهت مواظبت و اصلاح آن به قدرى كه احتياج به آن دارد مى‌باشد. و حريم چاه مقدارى است كه براى كشيدن آب و استفاده از آن در جايى كه كسى كه آب از چاه مى‌كشد مى‌ايستد- در صورتى كه استفاده از چاه با دست باشد- و جاى دولاب و تردد چهارپا است- در صورتى كه استفاده از آن به وسيله اين‌ها باشد- و جاى ريختن آب و جايى كه در آنجا جهت آب خوردن گله يا زراعت از قبيل حوض و مانند آن آب جمع مى‌شود و جايى كه گل و غير آن- در صورت احتياج به بيرون آوردن- ريخته مى‌شود. و حريم چشمه مقدارى است كه جهت استفاده يا اصلاح و حفظ آن همانند چيزهاى ديگر به آن نياز مى‌باشد. ج 2 ص 213- 214

(139)