استیونسن

اِستیوِنسِن \ [e]stivense(o)n\ ، جرج (1781- 1848م/ 1195-1264ق)، مهندس انگلیسی و مخترع اصلی لکوموتیو راه‌آهن.
استیونسن که پدرش مکانیک و متصدی یک نوع موتور بخار (اختراع تامِس نیوکامِن) برای خارج کردن آب از معدن زغال‌سنگ بود، در نوجوانی در مدارس شبانه خواندن و نوشتن را آموخت و هم‌زمان شروع به کار کرد و در 19 سالگی متصدی همان نوع موتور شد. استعداد فراوان استیونسن در زمینۀ موتورهای بخار موجب شد که شغل سرمکانیکی در معدن زغال‌سنگ کیلینگوِرث به او واگذار شود.

استیونسن در 1813م با دیگ بخار چرخ‌داری آشنا شد که جان بلِنکینساپ برای بیرون آوردن زغال‌سنگ از معدن ساخته بود. او معتقد بود که می‌تواند ماشین بهتری بسازد و پس از مذاکره با لُرد رِیوِنزوِرث، مالک عمدۀ کیلینگورث، موتور بلوچِر را ساخت؛ این موتور قدرت حمل ۸ واگن حامل 30 تُن زغال‌سنگ را با سرعت 4/ 6 کم‌ در ساعت داشت. استیونسن که از نتیجۀ کار راضی نبود، بر آن شد که بر قدرت لکوموتیو خود بیفزاید و موتوری ساخت که بخار خارج‌شده را دوباره وارد دودکش می‌کرد و آن هم هوا را به درون دودکش می‌مکید. این طرح موجب کارایی هرچه بیشتر لکوموتیو شد.
استیونسن در سالهای بعد چندین لکوموتیو برای کیلینگورث و دیگر معادن ساخت و با اختراع چراغ ایمنی معدن شهرت یافت. او برای راه‌آهنی که به‌منظور حمل زغال‌سنگ از استاکتِن به دارلینگتِن کشیده شده بود، یک لکوموتیو بخار ساخت. در 27 سپتامبر 1825، با حرکت نخستین قطار ــ حامل 450 نفر و با سرعت 24 کم‌ در ساعت ــ از دارلینگتن بـه استـاکتن، حمل‌ونقل به‌وسیلۀ راه‌آهن آغاز شد.

استیونسن راه‌آهن لیورپول ـ منچستر را به طول 64 کم‌ بنیاد نهاد و در مقام مشاور، در ساختن چندین راه‌آهن در بریتانیا و خارج از آن، نیز خدمت کرد.

مآخذ

CE, 6th edition;
EB, 2008;
ME, 2008.
بخش علوم پایه و مهندسی