آرتزین، چاه

آرْتِزیَن، چاه [čāh-e ārteziyan]، چشمۀ ساخت بشر که آب از آن با فشار طبیعی و بدون تلمبه کردن خارج می‌شود. این نوع چاه در جایی حفر می‌شود که لایۀ سنگی نفوذپذیری (مانند ماسه سنگ) آب را از قسمت بُرون‌زدِ خود، در سطحی بالاتر از سطح زمینِ محل چاه دریافت کند. آب از برون‌زدِ لایه تا قسمت آبدار پایین می‌رود، اما لایه‌های سنگی غیرقابل نفوذ(مانند شِیل) در بالا و پایین، آن را از حرکت باز می‌دارند. فشار وزن آب (فشار هیدروستاتیکی) در جایی که چاهی تا لایۀ آبدار حفر شده باشد،آب‌را به سطح زمین می‌راند. ادامۀنفوذ آب به لایۀآبدار در منطقۀآبگیری،فشار لازم برای جریان‌مداوم آب را تأمین می‌کند.

در جاهایی که سنگهای نفوذناپذیر فوقانی بر اثر درز یا گسل شکسته باشند، ممکن است آب به صورت چشمۀ آرتزین به سطح زمین فوران کند. در برخی نقاط، به ویژه در دشتهای خشکِ مجاورِ رشته کوههایی که نزولات جوی را دریافت می‌کنند، چشمه‌ها و چاههای آرتزین منابع مهمی برای تأمین آب هستند. (100)