آرتریت رماتوئید

آرْتْریتْ رُماتوئید [ārtrīt romātoʾīd]، بیماری‌ای که در آن سراسر بافتهای همبند بدن تغییرات التهابی پیدا می‌کنند. بیش از همه، مفاصل دستها و پاها دچار این تغییرات می‌شوند. التهاب و ضخیم شدن پرده‌های سینوویال (کیسه‌های حاوی مایعی که حرکت مفصل را نرم می‌کند) آسیبهای غیرقابل برگشتی به کپسول و غضروف مفصلی می‌رساند، به نحوی که بافت اسکار جای‌گزین آنها می‌شود. عامل به‌وجودآورندۀ آرتریت رماتوئید شناخته نشده است. شیوع این بیماری در زنان 3برابر مردان است و بیشتر در نخستین سالهای بزرگ‌سالی بروز می‌کند. در خون بیشتر افراد مبتلا به آرتریت رماتوئید، گروه خاصی از ایمونوگلوبولینها (پروتئینهایی با فعالیت پادتنی) وجود دارد که نشان می‌دهد مکانیسمهای خودایمنی در این بیماری نقش دارند، زیرا این ایمونوگلوبولینها به عنوان اُتوآنتی بادی برضد گاماگلوبولین عمل می‌کنند؛ این گروه از ایمونوگلوبولینها عامل رماتوئید نام دارند (واکنش خودایمنی واکنشی بر ضد بافتهای خود بدن است).
در این بیماری نخست پرده‌های سینوویالِ مفصلها ملتهب، و مفاصل متورم و سرخ‌رنگ‌می‌شوند. سپس لایۀ خشن و دانه‌داری از بافت ترمیمی روی سطح غضروف پدید می‌آید. غضروفی که زیر این بافت قرار دارد، دچار خوردگی و تخریب می‌شود. این مفاصل توسط نوارهایی لیفی به حالت غیرمتحرک درمی‌آیند (جمود مفصلی) و ممکن است همین پدیده سبب جابه‌جایی مفصل و تغییر شکل‌آن شود. پوست،استخوانها و عضلات مجاور مفصلها در اثر بی‌استفاده ماندن و تخریب مفصلها تحلیل می‌روند. گرهکهای دردناکی‌که برروی برآمدگیهای‌استخوانی پدیدمی‌آید، از تظاهرات نسبتاً معمول بیماری است و ممکن است باقی بماند، یا برطرف شود. تجمع گلبولهای سفید، به‌ویژه لنفوسیتها در بافتهای همبندِ عضلات و رشته‌های عصبی فشار و درد به وجود می‌آورد. ضایعاتی که در این گرهکها دیده می‌شود، ممکن است بافتهای همبندِ دیوارۀ رگهای خونی را نیز گرفتار کند.
به نظر می‌رسد شاخص‌ترین ویژگی آرتریت رماتوئید آغاز تدریجی آن باشد. مفاصلی که خشک و دردناک‌اند، معمولاً پس از مدتی متورم و گرم می‌شوند و همراه با آن، درد عضلانی پدید می‌آید. این درد ممکن است رفته‌رفته بدتر شود، هفته‌ها و ماهها باقی بماند، یا فروکش کند. درد مفاصل همیشه با مقدار تورم و گرمای ایجادشده تناسب ندارد. خستگی، ضعف عضلانی و کاهش وزن از علامتهای شایع این بیماری‌اند. اغلب، پیش از آنکه نشانه‌های بارز بیماری آشکار شود، فرد مبتلا از سردی، کرختی و گزگز و مورمور شدن دستها و پاها شکایت می‌کند؛ همۀ این علامتها نشان‌دهندۀ فشار بر عصب محرک رگها ست.
درمان فیزیکی، به‌ویژه گرم کردن مفاصل و متعاقب آن، تمرینهای ورزشی خاصی که دامنۀ حرکت مفاصل را افزایش می‌دهد، در فرو نشاندن درد و تورم مفاصل مبتلا مؤثر است. در مرحلۀ حاد بیماری، استراحت از آن‌رو اهمیت دارد که اندامها در وضعیت خوبی قرار گیرند تا از تغییر شکل آنها جلوگیری شود. برای تسکین درد یا کنترل التهاب از دارو استفاده می‌شود. تجهیزات ارتوپدی نیز برای تصحیح تغییر شکلهای ایجادشده در مفصل و اختلال در عملکرد آن یا جلوگیری از این وضعیتها به‌کار می‌روند. (104)