اساس الاقتباس

اَساسُ الْاِقْتِباس [asās-ol-eqtebās]، کتابی در منطق به زبان فارسی، نوشتۀ دانشمند و متکلم نامدار ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی (د 671ق/ 1272م).
این کتاب در میان چند اثر معتبر خواجه نصیر در منطق، مانند شرح منطق اشارات و بخش منطق تجرید، افزون بر تألیف کتاب به زبان فارسی، در تفصیل مطالب نیز ممتاز است و می‌توان آن را بزرگ‌ترین اثر فارسی در منطق و نمونه‌ای از نگارش علمی به این زبان در عصر خود به‌شمار آورد. مؤلف در فصل‌بندی و بیان مطالب کتاب از ابن‌سینا و به‌ویژه از منطق شفای او پیروی کرده است. از ویژگیهای این شیوۀ تدوین، افزودن مباحثی با عنوان «صناعات خمس» است که شامل خطابه و شعر می‌شود، درحالی که این دو مبحث در اصل بیرون از مجموعۀ تدوین‌یافتۀ آثار منطقی ارسطو( ارغنون)،و به صورت دو اثر مستقل بوده‌اند. با این‌همه، سبک تألیف و دیدگاههای خاص خواجه در این کتاب دیده می‌شود.
اساس الاقتباس نخستین‌بار در 1327ش به کوشش محمدتقی مدرس رضوی در تهران به چاپ رسید. چاپ دیگری از آن نیز به همراه تعلیقات در دو جلد به کوشش عبدالله انوار در 1375ش در تهران منتشر شده است.

محمدجواد انواری