آرمادیلو

آرْمادیلو [ārmādīlo] (در اسپانیایی به معنی زره‌پوش)، هر یک از چندین‌گونه پستاندار زره‌دار خانوادۀ داسوپودیده (ستبرپایان)، راستۀ اِدِنْتاتا (بی‌دندانان) که با تنبلها و مورچه‌خواران خویشاوندند. آرمادیلوها بیشتر در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر آمریکای جنوبی و مرکزی یافت می‌شوند. بیشتر گونه‌های آرمادیلو در فضاهای باز، ولی بعضی از آنها در جنگل زندگی می‌کنند.

9 جنس و 20 گونه آرمادیلو وجود دارد. آرمادیلوهای 3‌خطی، 6 خطی و 9 خطی با توجه به شمار نوارهای متحرک پوشش محافظشان به ترتیب جنسهای تُلوپِئوتِس، اِئوفراکتوس و داسوپوس را تشکیل می‌دهند. گونۀ زایْدوئوس پیکی نیز آرمادیلوی‌کوچکی‌است که در پاتاگُنیای آرژانتین یافت می‌شود.
آرمادیلوها حیواناتی نیرومند با پاهای کوتاه و پنجه‌های قوی و خمیده‌اند و زره سختی به رنگ صورتی تا قهوه‌ای دارند. این زره از صفحات سخت سپر مانندی تشکیل شده است که با نوارهای عرضـی متحرکی از هم جدا می‌شوند و تمامی بدن را ــ به انضمام سر و معمولاً دم ــ می‌پوشانند.
پوشش بدن آرمادیلو از موهایی پراکنده در آرمادیلوهای 9 خطی (جنس داسوپوس) تا موهایی نرم و سفید و نسبتاً متراکم در قسمتهای زیرین و کناری بدن در آرمادیلوی صورتی کوچک (کلاموفُروس ترونْکاتوس) متفاوت است. اندازۀ این جانور نیز از 16 سانتی‌متر در آرمادیلوی صورتی کوچک تا حدود 5/ 1 متر در آرمادیلوی غول پیکر (پریودُنتِس گیگانتِئوس) متغیر است.
آرمادیلوها حیواناتی شب‌رو هستند و تنها، با جفت، یا در گروههای کوچک در سوراخهایی که خود می‌کَنند، زندگی می‌کنند. موریانه‌ها و حشرات دیگر، رستنیها، حیوانات کوچک و لارو حشرات موجود در لاشه‌ها خوراک آنها به شمار می‌روند. آرمادیلوها که شناگران خوبی هستند، هوا را می‌بلعند تا خود را در آب شناور سازند. وقتی این حیوانات احساس خطر می‌کنند، به سوراخ خود برمی‌گردند و اگر در فضاهای باز گیر بیفتند، پاهای خود را چنان جمع می‌کنند که پوشش حفاظتی آنها با زمین تماس می‌یابد؛ همچنین ممکن است فرار کنند، به نقبی که می‌زنند، بروند، یا مهاجم را چنگ بزنند. آرمادیلوهای 3 خطی (جنس تلوپئوتس) می‌توانند خود را به شکل توپ درآورند. آرمادیلوی صورتی کوچک و آرمادیلوی بورْمایستِر هر یک بر بخش انتهایی بدن خود صفحۀ محافظی عمودی دارند. آرمادیلوی صورتی از این صفحه برای بستن ورودی سوراخ خود استفاده می‌کند.
آرمادیلوها یک تا 12 نوزاد هم شکل می‌زایند که همگی از یک تخمِ بارور شده به وجود می‌آیند. دورۀ آبستنی در گونۀ پِلودو، یا آرمادیلوی پشمالو (کایْتوفراکتوس ویلُسوس) 65روز، و در یکی از آرمادیلوهای 9 خطی (داسوپوس نُـوِمْکینْکتوس) ــ بدون محاسبۀ تأخیر چند ماهه میان باروریِ تخم و جای گرفتن آن در دیوارۀ رحم ــ 4 ماه است (113)