اردین ـ ناشچکین

اُرْدین‌ـ ناشْچُکین [ordīn-nāščokīn]، آفاناسی‌لاوْرِنتیِویچ (ح 1605- ح 1681م/ 1014-1092ق)، دولتمرد و سیاستمدار روس و مشاور عالی تزار آلکسی (سل‌ 1645-1676م) در امور خارجی.
او که پسر خُرده مالکی بود، در محیط نسبتاً باز و چند فرهنگی به خوبی آموزش دید. وی در دورۀ میخاییل (سل‌ 1613- 1645م)، در هیئتهـای تعیین مرزهـای روسیـه ـ سـوئد عضویت داشت و به عنوان مدیری مستعد حسن شهرت یافت. در 1654م، در جریان جنگ لهستان ـ لیتوانی با روسیه، از مرزهای میان روسیه و لیتوانی و لیوُنیا با موفقیت دفاع کرد و پس از آنکه روسیه با لهستان پیمان ترک مخاصمه بست تا آلکسی بتواند اقدامات نظامی خود را برضد سوئد (1656م) متمرکز کند، اردین ـ ناشچکین، حاکم شهر فتح شدۀ کوکِنْهاوزِن، و سپس عملاً فرمانروای همۀ سرزمینهایی شد که روسیه از لیوُنیا گرفته بود.
اردین ـ ناشچکین در 1658م قرارداد متارکۀ جنگ با سوئد را تنظیم کرد، اما چون معتقد بود که روسیه باید سیاست خود را در جهت گسترش قدرت در منطقۀ دریای بالتیک هدایت کند، مصرانه از آلکسی خواست که حتى به قیمت از دست دادن اوکراین به جنگ با لهستان پایان دهد؛ اما آلکسی با نقشۀ او مخالفت کرد، با سوئد پیمان صلح کارْدیس را بست (1661م)، تقسیمات ارضی پیش از جنگ را پذیرفت و جنگ با لهستان را تا 1666م ادامه داد. آلکسی در این سال، اردین ـ ناشچکین را از محل مأموریت خود (حاکم پسکف از 1665م) فراخواند تا دربارۀ صلح با لهستان مذاکره کند. پس از 8 ماه مذاکره با لهستانیها، بر سر پیمان ترک مخاصمه موافقت شد (ژانویۀ 1667) و به موجب آن، اراضی واقع در کرانۀ شرقی رود دنیِپر در اوکراین و همچنین شهر و منطقۀ کیِف به روسیه تعلق یافت. اردین ـ ناشچکین در پی این توفیق سیاسی وزیر امور خارجه شد.
او در مقام مشاور عالی آلکسی، نه‌تنها در سیاست خارجی دست داشت، بلکه از الگوی اروپای غربی برای توسعۀ روسیه طرفداری کرد، چشم‌انداز تجارت با ایران و آسیای مرکزی را بهبود بخشید و توجه به صنعت کشتی‌سازی را افزایش داد.
با این همه، از آنجا که او به ادامۀ توسعه در منطقۀ بالتیک توجه خاص داشت و از سیاست دوستی با لهستان که با نقشۀ تسلط یافتن بر سراسر اوکراین در تضاد بود، حمایت می‌کرد، با تزار اختلاف‌نظر پیدا کرد و این به عزل وی از ادارۀ امور اوکراین و وزارت امور خارجه منجر شد. اردین ـ ناشچکین در فوریۀ 1672، از امور دنیوی به دست کشید و پس از آن فقط مدت کوتاهی در 1679م به منظور سرپرستی مذاکرات با لهستانیها به کار سابقش بازگشت. (112)