اسمتنا

اِسمِتُنا \ [e]smetonā\ ، آنتـانـاس (1874 - 1944 م/ 1253-1322ش)، نخستین رئیس‌جمهور لیتوانی. اسمتنا در لیتوانی زاده شد که در آن زمان، جزو امپراتوری روسیه بود. در 1902م از دانشکدۀ حقوق فارغ‌التحصیل شد، سپس سردبیری نخستین روزنامۀ لیتوانی و نیز نشریۀ حزب دمکرات را به‌عهده گرفت و به عضویت هیئت‌رئیسۀ مجلس شورای ویلنیوس برگزیده شد. این مجلس در 1905م خودمختاری لیتوانی را در امپراتوری روسیه اعلام کرد. اگرچه پس از سرکوب انقلاب 1905م روسیه، از شدت فعالیتهای سیاسی کاسته شد، اسمتنا به کار روزنامه‌نگاری ادامه داد و در 1913م روزنامه‌ای را بنیاد نهاد که بعداً نشریۀ حزب ملی‌گرای لیتوانی شد.
در خلال اشغال لیتوانی از سوی قوای آلمانی در جنگ جهانی اول، اسمتنا به اتفاق آرا به ریاست شورای لیتوانی برگزیده شد (1917م) و پس از اینکه شورا استقلال لیتوانی را اعلام کرد (1918م)، در مقام رئیس‌جمهور موقت به کار پرداخت (1919-1920م). او در 1921م ریاست هیئت نمایندگی کشورش را در ریگا برای حل و فصل اختلافات مرزی با لاتْویا (لتونی) عهده‌دار بود. پس از کودتای نظامی 1926م که به دست گروهی از ملی‌گرایان راست‌گرا سازمان‌دهی شده بود و دمکراتهای مسیحی نیز از آن حمایت می‌کردند، اسمتنا بار دیگر به ریاست جمهوری لیتوانی برگزیده شد. او در سالهای 1931 و 1938م بازهم به این سمت انتخاب شد و با خودکامگی بر لیتوانی حکومت کرد. در 1940م که نیروهای شوروی لیتوانی را اشغال، و آن را ضمیمۀ اتحاد شوروی کردند، اسمتنا به آلمان گریخت و سپس در 1941م به ایالات متحده رفت و همان‌جا درگذشت.

مآخذ

CE, 6th edition;
EB, 2010.
بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه