اسکله

اسکله \ eskele\ (در عربی: اِسکِلَة؛ برگرفته از واژۀ ایتالیاییِ اِسکالا، به معنی پلکان)، یا بارانداز، سازه‌ای که برای پهلو گرفتن کشتیها و قایقها در کنار آب ساخته می‌شود.‌ از اسکله‌ها برای بارگیری و تخلیۀ بار، سوار و پیاده کردن مسافر، و ارائۀ دیگر خدمات به کشتیها و قایقها بهره برده می‌شود. همچنین، اسکله‌های تفریحی، به‌عنوان تفرجگاه، برای استفاده از دریا و ماهیگیری به کار می‌روند. بیشتر اسکله‌ها عمود بر خط ساحل، درون آب امتداد داده می‌شوند، اما این سازه‌ها می‌توانند زاویه‌دار یا حتیٰ موازی با خط ساحل نیز ساخته شوند.

دیوارۀ ساحلی شاید فراگیرترین و کهن‌ترین گونۀ اسکله بوده ‌است. این دیواره‌ها، که برای محافظت از ساحل در برابر امواج دریا ساخته می‌شوند، بر فراز خود، سکو یا عرشه‌ای دارند که برای جابه‌جایی بار و مسافر به کشتیهای پهلوگرفته در کنارشان به کار می‌رود. ازآنجاکه دیواره‌های ساحلی بخش بزرگی از خط ساحل را اشغال می‌کنند، ساخت اسکله‌هایی که در آب پیش می‌روند، اقتصادی‌تر است. این اسکله‌ها از دو بخش اصلی تشکیل می‌شوند: عرشه و سازۀ نگه‌دارندۀ آن. عرشه‌ها در گذشته چوبی بودند، اما امروزه معمولاً از بتن مسلح ساخته می‌شوند. سازۀ نگه‌دارنده نیز ترکیبی است از شمعها (عمودی و مورب) و تیرهایی که به هم متصل می‌شوند و قابها یا خرپاهایی را پدید می‌آورند. این سازه می‌تواند از چوب، فولاد، بتن مسلح، یا ترکیبی از آنها ساخته شود. شمعهای این سازه در بستر آب فرو می‌روند و وزن اسکله را به زمین منتقل می‌کنند.
اسکله‌های شناور، که شمارشان اندک است، به‌گونه‌ای ساخته می‌شوند که با بالا و پایین رفتن سطح آب، بالا و پایین می‌روند. دیواره‌هایی از جنس ورق فولادی، که در کف آب فرو رفته‌اند، عرشۀ اسکله‌های شناور را مهار می‌کنند. این اسکله‌ها را سازه‌ای خرپایی به ساحل می‌پیوندد که با ساحل اتصالی لولایی، و با اسکله اتصالی آزاد (لغزنده) دارد.
امروزه در حمل‌ونقل دریایی، بیشتر کالاها با کشتیهای کانتینِربَر بزرگ جابه‌جا می‌شوند؛ در نتیجه، بندرهای عمدۀ جهان اسکله‌هایی ویژۀ این کشتیها دارند. کالاها از پیش، در کانتینرها ــ اتاقکهای فلزی بزرگ در اندازۀ یکسان ــ جای داده می‌شوند و هنگام بارگیری یا باراندازی، جرثقیلهای بزرگْ کانتینرها را جابه‌جا می‌کنند. این اسکله‌های ویژه باید پهنایی بیش از 30 متر داشته باشند که ترِیلیهای کانتینربر بتوانند روی آنها رفت‌وآمد کنند. برای آگاهی از تاریخچۀ اسکله‌ها در ایران و دیگر کشورها، نک‌ : ه‌ د، بندر.

مآخذ

CE, 6th edition (under «pier»);
EA, 2006 (under «dock»);
EB, 2010 (under «dock»);
ME, 2009 (under «dock»);
The Pocket Oxford Italian Dictionary, ed. D. Mazza, Oxford/ New York, 1997 (under «scala»).
بخش هنر و معماری جهان