اسکارابری

اِسکارا برِی \ [e]skārā b[e]rey\ ، یـا اِسـکَـره بـرِی \ [e]skare b[e]rey\ ، سالم‌ترین روستای بازمانده از دوران پیش از تاریخ در شمال اروپا. این روستا که در ساحلی در جزایر اُرکنی، واقع در شمال اسکاتلند، قرار دارد، صدها سال زیر تپه‌ای ماسه‌ای مدفون بود، تا اینکه در 1850م توفانی شدید ماسه‌ها را کنار زد و بخشی از آن را آشکار ساخت. با نخستین کاوشها در دهۀ 1860م، بازمانده‌های 4 ساختمان از زیر خاک بیرون آورده شد، اما پس از توفان دیگری در 1926م، دولت بریتانیا مسئولیت کاوشهای بیشتر را خود برعهده گرفت. بنابر برآورد باستان‌شناسان، این روستا در طول نزدیک به 600 سال (ح 3100-2500ق‌م)، پیوسته مسکون بوده است. اسکارا بری سندی بی‌مانند از چگونگی زندگی روزمره در دوران نوسنگی در جزایر ارکنی است.
اگرچه خانه‌های اسکارا بری از تخته‌سنگهای نتراشیدۀ ساحلی و بدون بهره‌گیری از ملاط ساخته شده‌اند، ماسه‌های روانی که پس از خالی شدن خانه‌ها از سکنه، بی‌درنگ آنها را انباشته‌اند، دیوارها را تا ارتفاعی حدود 5/ 2 متر حفظ کرده‌اند. چون در این جزیره درختی یافت نمی‌شد، مردم اسکارا بری ناگزیر اثاث خانه، همچون میز، گنجه و تختخواب را هم از سنگ می‌ساختند و از این‌رو، آنها نیز محفوظ مانده‌اند. این روستا در زمان متروک شدن، تشکیل شده بود از 6 تا 8 خانۀ یک‌اتاقه و ساختمانی که احتمالاً کارگاه بوده است. اتاقهای خانه‌ها مستطیل‌شکل با کنجهای گِرد، و دارای ورودی تنگ و کوتاهی بودند که با تخته‌سنگ بسته می‌شد. بیشترین ارتفاع دیوارهای خانه‌ها 3 متر، و میانگین ضخامتشان 2 متر بود. خانه‌ها به هم نزدیک بودند و اهالی با انباشتن تلی از ماسه، خاکستر و زباله پیرامون خانه‌ها، آنها را مدفون کرده بودند. این کار احتمالاً برای محافظت خانه‌ها از باد و توفان بود. کوچه‌های سنگ‌فرش شده، که خانه‌ها را به یکدیگر پیوند می‌دادند، به صورت دالانهایی با سقفهایی از تخته‌سنگ بودند. فاضلاب کل مجموعه از راه مجرایی دفع می‌شد که فاضلاب خانه‌ها به آن می‌ریخت. ممکن است که این روستا بزرگ‌تر بوده، و آب دریا بازماندۀ دیگر خانه‌های آن را از میان برده باشد.
ساکنان اسکارا بری تا اندازۀ زیادی خودکفا بودند. فعالیتهای آنان عبارت بود از ماهیگیری، پرورش گاو و خوک، و کشاورزی در مقیاسی کوچک که محصول آن بیشتر جو و اندکی گندم بود. آنان برخی ابزارهای سنگی نیز می‌ساختند، اما سنگ آتش‌زنه، که برای ساخت ابزار سنگی مناسب است، در جزایر ارکنی کمیاب است و از این‌رو، بیشتر ابزارهای آنان از استخوان یا چوب ساخته می‌شد. ظرفها را نیز از سفال می‌ساختند. این ظرفها اگرچه از نظر فنی چندان پیشرفته نبودند، بیشترشان تزیینات مفصلی داشتند.

بر روی شماری از سنگهای موجود در دیوارهای خانه‌ها و کوچه‌ها طرحهایی به شکل لوزی و دیگر شکلهای هندسیِ مشابه، به شیوه‌ای ناشیانه کنده‌کاری شده‌اند. شالودۀ خانه‌هایی کهن‌تر در زیر دیوارهای بازماندۀ روستا یافت شده است. نقشه و اثاث این خانه‌ها با خانه‌های فوقانی جدیدتر دقیقاً یکسان بود.
سبب متروک شدن روستای اسکارا بری به درستی دانسته نیست. ممکن است توفان شن بزرگی ساکنان را ناچار به ترک ناگهانی روستا کرده باشد، یا شاید آنان روستا را نه ناگهانی، بلکه به‌تدریج ترک کرده باشند.

مآخذ

CE, 6th edition;
DA;
EB, 2010;
ME, 2008.
بخش هنر و معماری جهان