اسعد افندی

اسعد افندی \ asˀad-afandi\ ، محمد (978-1034ق/ 1570- 1625م)، شیخ‌الاسلام، عالم و شاعر عثمانی. وی فرزند خواجه‌سعدالدین، مورخ مشهورعثمانی (د 1008ق/ 1599م)، است و از این‌رو، به خواجه‌زاده نیز شهرت دارد (ثریا، 330؛ «دانشنامۀ...»، ذیل «اسعد افندی»). اسعد افندی در 23 سالگی (1001ق) به مدرسی دارالحدیث سلیمانیه دست یافت که بالاترین رتبۀ تدریس بود (عطایی، 690؛ اوزون چارشیلی، 461) و در 1004ق، در سایۀ نفوذ و اعتبار پدرش، قاضی اَدِرنه شد و پس از آن نیز با پشتیبانی او به سرعت پیشرفت کرد و از سوی سلطان محمد سوم برای تصدی قضای استانبول تعیین شد (عطایی، همان‌جا؛ هامرپورگشتال، 1624؛ İA، ذیل «اسعد افندی»). در 1024ق پس از درگذشت برادر اسعد، محمد افندی، مقام شیخ‌الاسلامی او به اسعد واگذار شد (اوزون چارشیلی، همان‌جا) و او به‌جز زمانی کوتاه، تا هنگام مرگ، عهده‌دار این مقام بود.
از آثار برجای‌مانده از اسعد افندی ترجمه و شرح گلستان سعدی را، با عنوان گل خندان، می‌توان نام برد که در 1292ق در استانبول به چاپ رسیده است. او همچنین دیوانی به 3 زبان ترکی، فارسی و عربی دارد (ثریا، همان‌جا؛ بستانی، ذیل اسعد محمد افندی) و در شعر، «اسعد» تخلص می‌کرد (ML ، ذیل «اسعد افندی»).

مآخذ

بستانی، فؤاد افرام، دائرة‌المعارف، بیروت، 1980م؛
ثریا، محمد، سجل عثمانی (تذکرۀ مشاهیر عثمانیه)، استانبول، 1308ق، ج 1؛
عطایی، عطاء‌الله، حدائق الحقائق فی تکملة الشقائق، به‌کوشش عبدالقادر اوزجان، استانبول، 1989م؛
هامرپورگشتال، یوزف، تاریخ امپراتوری عثمانی، ترجمۀ زکی علی‌آبادی، تهران، 1367ش، ج 3؛
نیز:

İA;
ML;
Türk Dili ve Edebiyati Ansiklopedisi, Dergâh Yayınları, Istanbul, 1976- ;
Uzunçaréşılı. İ. H., Osmanlı Tarihi, Ankara, 1982, vol. III(2).
جلال خسروشاهی (دبا)