ابن فتحون

اِبْنِ فَتْحون، ابوبكر محمد بن خلف بن سليمان (د 519 يا 520ق / 1125 يا 1126م )، عالم تاريخ‌دان اندلسی و مؤلف آثاری در شناخت صحابه.
وی در اوريوله از توابع مُرسيه زاده شد. پدر و جدش هر دو از محدثين بودند و او از ابتدا از آن دو حديث آموخت (ابن ابار، 104)، سپس نزد استادان ديگر آموزش يافت و بيش از همه از ابوعلی صدفی و ابوبكر ابن حيدره استفاده كرد. ابن ابار وی را يكی از مشاهير و مفاخر شرق اندلس دانسته است (صص 104-105؛ نيز نك‌ : ابن بشكوال، 2 / 547). ابن فتحون همچنين در اسكندريه و شهرهای ديگر از كسانی چون ابومحمد رِشاطی، ابوعبدالله خَولانی، ابوبكر ابن عربی، ابوالحسن انماطی و ابوبكر طَرطوشی اجازۀ روايت دريافت كرد (ابن ابار، همانجا).
ابن فتحون شاگردان و راويان متعددی داشت كه از آن جمله ابوعمرو ابن صَفّار، عبدالله بن ابی‌بكر ابن‌عربی و خلف بن عبدالملك انصاری شهرت بيشتری دارند. پسرش ابوالقاسم و همچنين ابن عياض، ابن دباغ و ابن بشکوال نيز از او اجازۀ روايت گرفته‌اند (ابن خير، 216؛ ابن ابار، 105-106؛ قس: ابن بشكوال، همانجا). وقتی يكی از مشايخ وی كه قاضی القضاة بود، از او خواست تا منصب قضای شهر دانيه را بپذيرد، از قبول آن امتناع ورزيده شبانه از شهر گريخت و مدتی را پنهانی بسر برد تا سرانجام از او صرف نظر كردند. ابن فتحون سرانجام در همان مرسيه درگذشت (نك‌ : ابن بشكوال، همانجا). در منابع 3 اثر به او نسبت داده شده است: 1. تذييل صحابة ابی عمر بن عبدالبر، كه ذيلی بر الاستيعاب فی معرفة الأصحاب ابن عبدالبر (ه‌ م) است (ابن خير، ابن بشكوال، همانجاها). اين اثر در سراسر الاصابة (1 / 2، 3، 24، جم‌ ) مورد استفادۀ ابن حجر قرار گرفته است؛ 2. التنبيه علی اوهام ابی عمر (ضبی، 63؛ قس: ابن بشكوال، همانجا)، كه در آن خطاهای ابن عبدالبر را در الاستيعاب بر شمرده است؛ 3. اصلاح اوهام المعجم لابن قانع. ابن فتحون در اين اثر به تصحيح خطاهای ابن قانع در معجم الصحابة پرداخته است (نك‌ : ابن بشكوال، همانجا).

مآخذ

ابن ابار، محمدبن عبدالله، المعجم، مادريد، 1885م؛
ابن بشكوال، خلف بن عبدالملک، الصلة، به كوشش عزت عطار حسينی، قاهره، 1955م؛
ابن حجر عسقلانی، احمدبن علی، الاصابة، كلكته، 1853م؛
ابن خير، محمد، فهرسة، به كوشش كودرا، بغداد، 1963م؛
ضبی، احمدبن یحیی، بغية الملتمس، مادريد، 1884م؛
مقری، احمدبن محمد، نفح الطيب، به كوشش احسان عباس، 1388ق / 1968م.

ابوالفضل خطیبی