نویسنده (ها) :
بخش تاریخ
آخرین بروز رسانی : پنج شنبه 11 اردیبهشت 1399 تاریخچه مقاله
اَبوقُحافه، عثمان بن عامر بن عمرو بن كعب، پدر خلیفۀ اول، ابوبكر. آگاهی دربارۀ ابوقحافه بسیار اندك و ناچیز است و به آنچه در مآخذ آمده نیز، نمیتوان اعتماد چندانی داشت. چه، به نظر میرسد، بیشتر این روایات، در پرتو مقامی است كه فرزند وی، ابوبكر، بدان رسیده است. او از تیرۀ بنی تَیْم و از قریش بود (كلبی، 80) و گفتهاند كه بینایی خود را از دست داده بوده است (ابن حبیب، 296). به یك روایت در روز فتح مكه، درحالی كه فرزندش ابوبكر او را همراهی میكرد، نزد پیامبر (ص) اسلام آورد (ابن هشام، 4 / 48؛ احمد بن حنبل، 3 / 160؛ بیهقی 5 / 95-96)، اما واقدی (2 / 824) در خبری كه طی آن، به صحبت یكی از دختران ابوقحافه با پدرش، در روز فتح مكه و دربارۀ پیامبر (ص) اشاره میكند، سخنی از اسلام آوردن او به میان نمیآورد. در برخی مآخذ، این خبر را با ماجرای اسلام آوردن ابوقحافه درآمیختهاند (نك : ابن هشام، همانجا؛ ابناثیر، 3 / 374-375؛ نیز نك : احمد بن حنبل، 3 / 322، قس: 3 / 338؛ ابن عبدالبر، 3 / 1036). گفتهاند كه پس از درگذشت ابوبكر زنده بود و از او ارث برد (یعقوبی، 2 / 138؛ ابنقتیبه، 168) و در 14 ق در 97 سالگی و در اوایل خلافت عمر درگذشت (خلیفة بن خیاط، 1 / 116؛ ابن سعد، 3(1) / 150؛ طبری، 3 / 427؛ ابنقتیبه، همانجا؛ ابناثیر، 3 / 375)، اما از فحوای روایتی چنین برمیآید كه ابوقحافه دستكم سالیانی پیش از پیامبر (ص) درگذشته باشد (نك : بلاذری، 4(2) / 129). از اینرو ماجرایی كه نشان میدهد پس از فوت ابوبكر، ابوقحافه او را ستود (نك : همو، 1 / 590؛ طبری، 3 / 424)، به افسانه بیشتر میماند.
مآخذ
ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابة، قاهره، 1280 ق؛ ابن حبیب، محمد، المحبر، به كوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دكن، 1361 ق / 1942 م؛ ابن سعد، محمد، الطبقات الكبیر، به كوشش ادوارد زاخاو و دیگران، لیدن، 1322 ق؛ ابن عبدالبر، یوسف ابن عبدالله، الاستیعاب، به كوشش علی محمد بجاوی، قاهره، 1380 ق / 1960 م؛ ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به كوشش ثروت عكاشه، قاهره، 1960 م؛ ابن هشام، عبدالملك، السیرة النبویة، به كوشش مصطفی سقا و دیگران، قاهره، 1375 ق / 1955 م؛ احمد بن حنبل، مسند، قاهره، 1313 ق؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج 1، به كوشش محمد حمیدالله، قاهره، 1959 م؛ ج 4(2)، به كوشش ماكس شلوزینگر، بیتالمقدس، 1938 م؛ بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة، به كوشش عبدالمعطی قلعجی، بیروت، 1405 ق / 1985 م؛ خلیفة بن خیاط، التاریخ، به كوشش سهیل زكار، دمشق، 1388 ق / 1968 م؛ طبری، تاریخ؛ كلبی، هشام بن محمد، جمهرة النسب، به كوشش ناجی حسن، بیروت، 1407 ق / 1986 م؛ واقدی، محمد بن عمر، المغازی، به كوشش مارسدن جونز، لندن، 1966 م؛ یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ، بیروت، 1379 ق / 1960 م.