بَلَوی، ابو عامر محمد بن احمد (د 559ق / 1164م)، ادیب، شاعر، مورخ و کاتب اندلسی. اجداد وی اهل شهر سالم (در شمال اندلس) بودند و خود در طرطوشه زاده شد، بههمین سبب، منابع از او به سالمی طرطوشی (نسبت طرطوسی در بعضی منابع نادرست است) یاد کردهاند (ضبی، 43؛ ذهبی، 288؛ صفدی، 2 / 111؛ سخاوی، 123). وی بیشتر عمر خود را در مرسیه گذراند و در اشبیلیه وفات یافت (ذهبی، صفدی، همانجاها؛ مقری، 2 / 89؛ زرکلی، 5 / 318). عبدالمنعم ابن فرس او را در مرسیه دیده، و از او روایت کرده است. ابوالقاسم ابن بَرّاق نیز به روایت از وی پرداخته، و با او مکاتباتی داشته است (ذهبی، همانجا؛ ابن قاضی شهبه، 39؛ شکیب ارسلان، 3 / 26). بلوی در پایان دورۀ مرابطون و آغاز حکومت موحدون میزیست و کاتب ابن مردنیش (ه م) بود. او در یک قطعۀ 4بیتی که به «الشرق» شهرت یافته، مجلس باده نوشی امیر و معشوق او را وصف کرد و از او پاداش گرفت (ابن خطیب، 2 / 123؛ شکیب ارسلان، 3 / 26، 479). افزون بر این، از مجموعۀ اشعار او ظاهراً تنها 6 بیت باقی مانده است (مقری، 3 / 288). اگرچه به بلوی حدود 19 کتاب نسبت دادهاند، ولی جز انموذج العلوم وی، هیچ کدام بر جای نمانده است. ظاهراً این آثار در زمان خود مؤلف مورد توجه بوده است و نویسندگان بعدی به برخی از آنها همچون کتاب تاریخ وی استناد کردهاند (مثلاً ابن ابار، 82، 90، 92، 191). در نفح الطیب مقری هم از کتاب تاریخ و دررالقلائد و غرر الفوائد وی بارها یاد شده است (مثلاً نک : 1 / 126، 4 / 286). انموذج العلوم بلوی کتابی است دائرةالمعارف گونه که در آن به وصف و تعریف 24 علم مانند علم اللغة، نحو، صرف، وضع، اسناد، فرائض و طب، پرداخته است. نسخهای مورخ 1177ق، از این کتاب در مدرسۀ مسعودیۀ دیار بکر موجود است (فلوگل، I / 10؛ نیز نک : هوتسما، 56؛ حتی، .(535 این آثار نیز به بلوی نسبت داده شده، اما تا کنون نسخهای از آنها به دست نیامده است: الازهار فی اختلاف اللیل و النهار؛ الاسرار فیالتجارب و الاخبار؛ الاعتذار فی القصص و الاخبار علی نهایة التقریب و الاختصار؛ بستان الانفس فی نظم اعیان الاندلس؛ تذکرة الازمان و تبصرة الاذهان؛ حلیة الکاتب و بغیة الطالب فی الامثال السائرة و الاشعار النادرة؛ حلیة اللسان و بغیة الانسان، در اوصاف و تشبیهات و اشعار مشهور؛ درر القلائد و غررالفوائد، در اخبار اندلس؛ سراج الاسلام؛ السلک المنظوم و المسک المختوم؛ الشفاء فی طب الادواء؛ طبقات الشعراء الاعلام فی الجاهلیة و الاسلام؛ العبارة؛ عبرة العبر و عجائب القدر؛ الفتنة الکائنة علی اللمتونین؛ المنتخب من لغات العرب؛ منهاج الاسلام من مجرد کلام النبی (ص) (نک : ضبی، سخاوی، همانجاها؛ حاجی خلیفه، 2/1055، 1404؛ عنان، 1/450؛ قس: دندش، 440-441، که از کتابهای مورد اشارۀ وی، 14 تای آنها در هیچ منبع دیگری دیده نمیشود).
Flügel, G., Arabischen, persischen, und türkischen Handschriften, Wien, 1865; Hitti, Ph. K. et al., Descriptive Catalog of the Garrett Collection of Arabic Manuscripts, Princeton, 1938; Houtsma, M. Th., Catalogue d'une collection de manuscrits arabes et turcs, Leiden, 1886.