ج. تأليف و نگارش‌

دوران قاجار و سپس دوران رضاخانى به لحاظ جنبش علمى و به ويژه تأليف و نگارش علمى از تاريك‌ترين دوره‌هاى تاريخ ايران به شمار مى‌آيد. در اين دو دوره ركود علمى كشنده‌اى بر سراسر حوزه‌هاى علمى حكمفرما بوده است، در هيچ دوره‌اى جهل و بى‌سوادى همچون اين دو دوره بر ايران سايه نيفكنده است. در اثر اين وضعيت نگارش و تأليف در مدت حدود يك قرن و نيم حاكيمت قاجار و رضاخان حركت بسيار كندى داشته و جز تعداد اندكى از آثار علمى برجسته كه آن هم غالباً تكرار مطالب گذشتگان و در بهترين حالت شرح و تعليق بر آثار پيشينيان بوده است، چيز قابل توجهى به بازار علم و انديشه عرضه نشده است.

پس از پايان جنگ جهانى دوم و سقوط و تبعيد رضاخان جنبش‌نوينى در عرضه نگارش و تأليف به وجود آمد و در حوزه‌هاى علمى به ويژه حوزه قم جنبش نگارش و تأليف از شور و شتاب ويژه‌اى برخوردار شد. انديشمندان حوزه و به ويژه طبقه فضلاى جوان حوزه مخصوصاً سال‌هاى 1330 تا 1350 علاوه بر نگارش و تأليف و ترجمه ده‌ها كتاب ارزشمند در زمينه‌هاى گوناگون علوم اسلامى، نشريات و مجلات علمى گوناگونى را منتشر نمودند كه «مكتب اسلام» و «مكتب تشيع» و نشريات «در راه حق» از معروف‌ترين آن‌ها است.