نيست كه مثل تمام اذكار ديگر اين ذكر مبارك نيز دو بار گفته شود بنا بر آيه‌ «وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ ...»، متأسفانه بعضى‌ها فقط يك بار مى‌گويند.

بسمه تعالى‌

- اذان و اقامه مانند نماز نيست كه كلام آدمى آن را باطل كند و مضرّ به صحت نيست، و اللّه العالم.

اوقات نماز

243

- وقت ما بين غروب آفتاب و اذان مغرب حدود 20 دقيقه است آيا مى‌شود در اين وقت نماز ظهر و عصر را خواند؟ توضيح دهيد.

بسمه تعالى‌

- فاصله بين غروب آفتاب و اذان مغرب حدود 9 تا 12 دقيقه است و چنانچه شخص تا آن وقت نماز ظهر و عصر را نخوانده، در آن وقت بايد به قصد ما فى الذّمة بخواند، و اللّه العالم.

244

- با عنايت به اينكه در بعضى ممالك دو فصل شش‌ماهه وجود دارد يعنى شش ماه شب و شش ماه روز، شخص مكلّف چگونه اداء تكليف نمايد از حيث نماز و روزه؟

بسمه تعالى‌

- در صورت تمكن بايد از آنجا مهاجرت نموده و به منطقه‌اى كه شب و روز دارد بروند تا نمازهاى يوميه را در اوقات مقرر آن بجا آورند و در صورت عدم تمكن و حرجى بودن مهاجرت تا وقتى كه در آنجا هستند بايد اوقات منطقه‌اى كه نزديك به آنجا است و شب و روز متعارف دارند را ملاحظه نموده و نمازهاى يوميه‌شان را در آن اوقات بخوانند، و اللّه العالم.

245

- با توجه به مطالب مطروحه در مسأله قبل اگر كسى در فضا مدتى را به سر برد حال به هر عنوانى (فضانوردى يا زندگى) با عنايت به اينكه تغييرات روز و شب و سال و ماه با آنچه در روى زمين است متفاوت مى‌باشد بيان فرماييد وظيفه چنين شخصى نسبت به تكاليف شرعى از جمله نماز و روزه چيست؟

بسمه تعالى‌

- چنانچه در بيست و چهار ساعت طلوع و غروب خورشيد را درك مى‌كنند نمازها را در اوقات مقرر مى‌خوانند و اگر طلوع و غروب خورشيد را در بيست و چهار ساعت‌