نكرده نتوانسته به حج برود مستطيع نشده‌[1] و حج بر او واجب نيست ولى اگر مسامحه كرد و تأخير نمود و در سال‌هاى بعد در قرعه كشى شركت كرد حج بر او مستقر شده است هر چند قرعه بنام او اصابت نكند.

[56] م- كسى كه براى حج نيابتى، اجير شده و بعد در همان سال استطاعت مالى پيدا كرده چنانچه براى حج در آن سال اجير شده باشد بايد حج نيابتى‌[2] را بجا آورد و اگر استطاعت او باقى ماند، حج خودش را در سال بعد انجام دهد.

[57] م- در حصول استطاعت فرقى نيست بين اينكه در شهر حج يعنى شوال و ذيعقده و ذيحجه مال پيدا كنديا قبل از آن، بنابراين اگر استطاعت مالى پيدا شود و استطاعت بدنى‌[3] و ساير شرايط موجود باشد نمى‌تواند خود را از

[1]- از نظر مالى مستطيع است و چنانچه امكان رفتن به حج به صورت آزاد داشته باشدلازم است برود و در غير اين صورت چنانچه مأيوس از امكان مباشرت حج در آينده باشد و امكان نائب گرفتن را داشته باشد لازم است نائب بگيرد و چنانچه مأيوس نباشد بايد استطاعت مالى را جهت انجام حج از طريق ثبت نام و يا هر طريق ديگر حفظ كند به نحوى كه در حاشيه مسأله( 23) گذشت.

[2]- بلكه بايد حج خود را انجام دهد و با انجام حج از طرف خود اجاره منفسخ مى‌شود واگر حج نيابتى را بجا آورد طبق آنچه در مسأله( 44) گذشت عمل كند و حج بر وى مستقر شده است و در سالهاى بعد چه استطاعتش باقيمانده باشد و چه رفع شده باشد بايد حج خود را انجام دهد.

[3]- استطاعت بدنى در صورت مأيوس بودن از تمكن در آينده شرط نيست بلكه واجب‌است در اين فرض نائب بگيرد.