گفتار پنجم محارب كيست و محاربه چيست؟

هدف اين بحث، مشخص كردن موضوع حدّى است كه در شرع بنا به نصّ قرآن كريم و روايات متواتر، براى محارب معيّن شده است. در تنقيح موضوع حدّ محارب سخن بسيار رفته است، آيا موضوع آن فقط كسى است كه براى ترساندن مردم سلاح كشيده باشد، يا هر كس به هر نحو حتى مثلًا به صورت بغى، محارب با خدا و پيامبر باشد موضوع آن است؟ و يا به طور مطلق هر مفسد فى الارض حتى اگر افساد او به صورت جنگ و محاربه هم نباشد، موضوع اين حدّ است؟ پايه اين بحث بر استظهار از آيه مباركه و روايات مخصوص حدّ محارب، استوار است. آنچه در آيه و در روايات آمده، عنوان «محاربه با خدا و پيامبر» و عنوان «مفسد فى الارض» است، كدام يك از اين دو عنوان موضوع حدّ محارب است، عنوان «محارب» يا عنوان «مفسد فى الارض» يا مجموع هر دو، يا هر يك از آنها مستقلًا- بر اين پايه كه اين دو، يكى نباشند-؟ براى روشن شدن مطلب، چند جهت را مورد بحث قرار مى‌دهيم:

جهت اوّل: مفاد آيه محاربه‌

در آيه، دو قيد آمده است: «محاربة اللّه و الرسول» و «الافساد فى الارض»، كه درباره هر يك بايد به بحث پرداخت. كلمه «محاربه» از ماده «حرب» گرفته شده و نقيض كلمه «سِلْم» (صلح) است. محاربه در اصل به معناى «سلب» و گرفتن است و «حُرِبَ الرجل ماله» به معناى «سُلِبَ الرجل ماله» است، يعنى «مال آن مرد را از او گرفتند». چنين كسى را «محروب» و «حريب» مى‌گويند. اطلاق واژه حرب بر كسى كه براى جنگيدن يا ترسانيدن ديگران سلاح كشيده باشد، به اين اعتبار است كه او مى‌خواهد جان يا مال يا