غوّاصى بدست مى‌آيد، 7- غنيمت جنگى، 8- زمينى كه كافر ذمّى از مسلمان بخرد.

نوع اول- منفعت كسب و تجارت كه زائد بر مؤنه سال باشد:

971- هرگاه انسان به واسطه تجارت، صنعت، كشاورزى، اجاره املاك و اماكن، صيد، احياء بيابانهاى مَوات، بدست آوردن مباحات، و يا به واسطه كسبهاى ديگر مانند خياطى، نويسندگى، نجّارى، اجرت عبادات استيجارى- اعم از حجّ و صوم و صلاة و زيارات- تعليم اطفال و ... مالى بدست آورد، كه از مؤنه اش زياد بيايد، بايد خمس «15» آن را به دستورى كه در مسائل آينده بيان مى‌شود بپردازد.

972- مؤونه خمس ندارد، و آن چيزهايى است كه انسان در امر معاش خودش و كسانى كه تحت تكفل او هستند به حسب شأن و لياقتشان عادةً محتاج به آنها مى‌باشد، و نيز چيزهايى است كه براى بدست آوردن سود صرف مى‌شوند، و موارد هر دو قسم در صفحه 281 از جلد دوم فقرات فقهيّه، از فقره 3 تا فقره 13 بيان شده‌اند.

نوع‌دوم- ملحقات كسب و تجارت:

973- ملحقات كسب و تجارت ده چيز مى‌باشند، كه به چهار گروه تقسيم مى‌شوند، و عبارتند از: 1- هبه (بخشش)، هديه، جائزه، ارث و مهريّه، 2- مطالبات و پس اندازها، 3- سرمايه و ترقّى قيمت، 4- جبران سرمايه.

گروه اول- هبه، هديه، جائزه، ارث و مهريّه:

974- اگر كسى به سبب هبه يا هديه يا جائزه مالى بدست آورد، چنانچه آن مال بيش از شأن او باشد، واجب است خمس آن را بپردازد؛ اما اگر بيش از شأن او نباشد، واجب نيست خمس آن را پرداخت نمايد؛ هرچند احتياط مستحب آن است كه اگر از مخارج سالش زياد بيايد خمس آن را بدهد.

975- ارثى كه به انسان مى‌رسد خمس به آن تعلق نمى‌گيرد؛ مگر در چهار صورت: 1- ميّت از خويشاندانى باشد كه وارث نمى‌دانست چنين خويشاوندى دارد، 2- وارث مى‌دانست چنين خويشاوندى دارد ولى يقين يا گمان داشت كه از او ارث نمى‌برد، كه در اين دو صورت ارثى كه به او رسيده است چنانچه از مخارج ساليانه‌اش زياد بيايد بايد خمس آن را بپردازد، 3- وارث بداند