855- اگر روزه‌دار چيزى را سهواً فرو ببرد، و پيش از رسيدن آن به حلق- مخرج خاء- متذكر شود، بايد آن را بيرون آورد، و در اين صورت روزه‌اش صحيح است؛ ولى اگر بعد از رسيدن به حلق متذكر شود، بيرون آوردن آن واجب نيست، بلكه با صدق قى بر آن، جائز نيست آن را بيرون آورد؛ اما اگر شك كند به حلق رسيده است يا نه، بايد آن را بيرون آورد.

856- اگر روزه‌دار آروغ بزند و بى اختيار چيزى از درون معده به دهانش بيايد، بايد آن را بيرون بريزد؛ و چنانچه بى‌اختيار فرو رود، روزه‌اش صحيح است؛ و اگر از روى عمد و اختيار آن را فرو برد، روزه‌اش باطل مى‌شود و قضاء و كفاره بر او واجب مى‌گردد؛ بلكه آن چيزى كه از معده به داخل دهانش آمده است، اگر بلعيدن آن به هر دليل- اعم از حرمت آن چيز يا خباثت آن- حرام باشد، كفاره جمع بر او واجب است.

چهارم- راه ثابت شدن اول ماه:

857- ملاك در ثابت شدن اول ماه، آن است كه ماه را در شب ببينند نه در روز.[1]

858- اول ماه به پنج طريق ثابت مى‌شود: 1- خود انسان ماه را ببيند، 2- عده‌اى كه از گفته آنان يقين يا اطمينان پيدا مى‌شود بگويند ماه را ديده‌ايم، و همچنين است هر چيزى كه به واسطه آن يقين يا اطمينان به رؤيت ماه پيدا شود، 3- دو مرد عادل شهادت دهند كه در شب ماه را ديده‌اند؛ ولى اگر صفت ماه را بر خلاف يكديگر بيان كنند، با شهادت آنان اول ماه ثابت نمى‌شود، و نيز اگر دو مرد عادل به رؤيت هلال شهادت ندهند بلكه بگويند مى‌دانيم اول ماه است، گفته آنها براى اثبات اول ماه كافى نيست، 4- سى روز از اول ماه قبلى بگذرد، 5- حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است.

859- اگر حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است، كسى كه از او تقليد نمى‌كند نيز بايد به حكم او عمل كند؛ ولى كسى كه مى‌داند حاكم شرع اشتباه كرده است، نمى‌تواند به حكم او عمل نمايد.

860- بلند بودن ماه يا دير غروب كردن آن دليل بر اين نمى‌شود كه شب گذشته شب اول ماه بوده است؛ ولى اگر پيش از ظهر ماه ديده شود، آن روز اول ماه محسوب مى‌گردد، و همچنين اگر

[1] - رؤيت ماه با چشم مسلح به وسائل مدرن- مانند تلسكوپ و ...- اعتبار ندارد.