حماقت باشد؟

با وجود امر به سعى و تحصيل اسباب در كتاب و سنت خصوصاً آيه مباركه‌ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى‌ و با تجربه‌هاى قطعى ممكن است به اين نتيجه رسيد كه خداوند تنها درجه اول از توكل را قبول دارد، و به آن امر فرموده است، و دو درجه ديگر زائيده خيال مردم خيال پرداز بوده و باخلاق اسلامى ارتباطى ندارد.

بنابراين تاپاى شتر را نبندى توكل نكن كه فضولى است، ولى وقتى كه پاى او را بستى به اين بستن مغرور نشوى كه اسباب مبتلا به تزاحم و كسر و انكسار اند. و تأثير نهائى مستند به اقوى العلل و خداوند هم مسبب الاسباب است. (بسيار دقت كنيد.)

ششم- تفويض و سپردن كاربه خدا

شايد معناى تفويض بسيار نزديك بمعناى توكل باشد و لذا در قرآن مجيد تنها در يك مورد آن هم از زبان مؤمن آل فرعون نقل شده است: وَ أُفَوِّضُ أَمْرِي إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصِيرٌ بِالْعِبادِ ولى از پاره‌اى روايات كه در بحث رضا مى‌آيد ظاهر مى‌شود كه تفويض غير از توكل است. و مى‌شود كه تفويض را لازم توكل دانست.

هفتم- تسليم به خدا

فَلا وَ رَبِّكَ لا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيما شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لا يَجِدُوا فِي‌