و نمى‌پسندد و اگر سپاس‌گذار باشيد راضى ميشود. آن سپاس را براى شما.

و اما اينكه همه چيز باذن خداوند است چه با استفاده از قرآن و چه از عقل درست است، ولى معنى آن تبرئه متمردين و جنايتكاران نيست زيرا اختيار انسان و حريت اراده او و صادر شدن اعمال از اراده و اختيار او نيز باذن خداوند است. و لذا گناهكار مسئول است چون باختيار خود معصيت كرده، بارى مساله جبر و اختيار و امر بين امرين يكى از مسائل مهمه علم كلام و فلسفه است و نمى‌شود كه آنرا مفصلا درين رساله طرح نمود و بنده آنرا بهترين وجهى در بعضى از كتابهاى عربى خود ذكر كرده‌ام، ولى اميدوارم كه اگر در همان يك جمله فوقانى بنده دقت كنيد قانع شويد كه بودن كارها باذن و فرمان خداوند منافاتى با اختيار و آزادى اراده انسان ندارد چون در افعال اختيارى اذن خدا همين است كه آنها از اراده و اختيار بنده صادر شود.

[همه چيز باذن خداست؟]

س (15)- اگر قضا و قدر در عالم موثر باشد مجرم در جريمه خود معذور است.

ج- اين سوال از جواب گذشته حل شد زيرا اراده و اختيار انسان نيز مقدور و مقضى خداوند است پس هر عمل ما از اختيار صادر ميشود. به تعبير فلسفى قضا و قدر بعلم‌