نام کتاب : تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين نویسنده : كاشانى، ملا فتح الله جلد : 8 صفحه : 143
بتسليم ايشان و لهذا كذب او را بر صدق مقدم داشته خلاصه كلام آنست كه
او شما را بهلاكت دنيا و عقوبت عقبى توعد مىنمايد پس اگر صادق باشد در اين امر لا
اقل هلاكت دنيا كه بعضى از آنست بشما رسد، و گويند استعمال بعض در اين مقام در
موضع كل بجهت تلطف است در خطاب و توسع در كلام و مراد كل است، و نيز بجهت لطف
خطابست اينكه بر سبيل تعريض گفته كه إِنَّ
اللَّهَ بدرستى كه
خداى لا يَهْدِي راه راست نمىنمايد يعنى توفيق نميدهد
براه صواب بوسيله بينات و معجزات بلكه در باديه ضلالت فرو مىگذارد مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كسى را كه از حد درگذشته است و بنهايت طغيان رسيده كَذَّابٌ
دروغگوى در دعوى خدايى و ميتواند بود كه مراد موسى باشد بر سبيل فرض يعنى خداى راه
صواب نمىنمايد آن كسى را كه از حد خود قدم بيرون نهاده است و بدروغ دعوى كننده
نبوتست، مراد آنست كه اگر بالفرض موسى متجاوز است از حد خود و در دعوى نبوت كاذب
خداى او را راه راست نخواهد نمود و او را هلاك خواهد ساخت پس احتياج بقتل او نيست
و مىشايد كه مراد حزبيل معنى اول باشد و معنى ثانى را بخيال ايشان درآورده باشد
بجهت تليين شكيمه ايشان و احتمال دارد كه اينكلام مقول قول حزبيل نباشد بلكه كلام
حق سبحانه باشد كه بجهت تنبيه امت پيغمبر خود را گفته باشد و بعد از آن باز بر
سبيل حكايت فرموده كه حزبيل گفت كه:
29- يا قَوْمِ اى گروه من لَكُمُ الْمُلْكُ الْيَوْمَ مر شما راست
پادشاهى و سلطنت امروز ظاهِرِينَ در
حالتى كه غالب باشيد بر بنى اسرائيل و مسلط بر ايشان
فِي الْأَرْضِ در زمين مصر بر وجهى كه همه مقهور و محكوم
شمااند فَمَنْ يَنْصُرُنا پس كيست كه يارى دهد ما
را و حمايت كند مِنْ بَأْسِ اللَّهِ از عذاب خداى إِنْ جاءَنا اگر بيايد بما بجهت قتل موسى
يعنى متصدى امرى مشويد كه مظنه زوال ملك شما باشد چه قول موسى احتمال صدقيت دارد
پس عقل مقتضى آنست كه اصلا پيرامون او نگرديد و دست تعدى از او كوتاه كنيد، ادخال
نفس خود در سلك ايشان بجهت قرابتست و يا بسبب اظهار آنكه او مساهمست با ايشان در
آنچه ايشان را بآن نصيحت مىكند، و چون اين نصيحت را بر سمع ايشان رسانيد قالَ فِرْعَوْنُ گفت فرعون مر حزبيل را و
جماعتى ديگر را كه نزد او بودند ما أُرِيكُمْ دلالت نميكنيم شما را بر راهى إِلَّا ما أَرى مگر آنچه مىبينم و صواب ميدانم از قتل موسى و تكذيب او و صدق خود در
دعوى الوهيت و ربوبيت يعنى سريره من در اين امر با ظاهر قول موافق است و دل با
زبان موافق پس آنچه براى خود صواب مىبينم بشما ميگويم
وَ ما أَهْدِيكُمْ و نمينمايم شما را
إِلَّا سَبِيلَ الرَّشادِ مگر راه راستى كه عالمم بصواب ديد
آن، شبههاى نيست در آنكه فرعون در اينقول
نام کتاب : تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين نویسنده : كاشانى، ملا فتح الله جلد : 8 صفحه : 143