در آنجا بود و از وهب منبه روايتست كه موسى بيست و هشت سال در مدين بود و ده سال اجير شعيب بود و هيجده سال با دختر وى بود تا از او فرزندان آورد سعيد بن جبير روايت كند كه من ابن عباس را از آيه‌ فَتَنَّاكَ فُتُوناً پرسيدم فرمود

معناه خلصناك من محنة بعد محنة

يعنى پاكيزه گردانيديم تو را از فزع و جزع نمودن در محنتى پس از محنتى و از جمله آن محن آن بود كه در سالى متولد شد كه پسران را ميكشتند و مادر او را در دريا انداخت و فرعون قصد قتل او كرد و جمره آتش در دهن گرفت بدل ياقوت و دهنش بسوخت و قبطى را بكشت و قصد قتل او كردند و نفس خود را ده سال اجاره داد و در وقت بيرون آمدن از مدين راه گم كرد و در شب تاريك گوسفندان او متفرق شدند و در وادى ايمن خوف و ترس بسيار او را طارى شد و ابن عباس هر يك از امور مذكوره را كه نام ميبرد ميگفت (فهذه فتنة يا بن جبير) بعد از آن گفت فتنه محنت است و هر چه بر انسان شاق باشد فتنه است و هر چه خداى تعالى بنده را بآن ابتلا كند فتنه است كقوله‌ وَ نَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَيْرِ فِتْنَةً بعد از آن ذكر نعمتى ديگر ميكند بر موسى و ميگويد كه‌ ثُمَّ جِئْتَ‌ پس آمدى بر اين وادى‌ عَلى‌ قَدَرٍ يا مُوسى‌ بر اندازه كه مقرر كرده بوديم اى موسى كه اين جا با تو سخن كنيم در همين وقت و تو را پيغمبرى دهيم نه در وقت ديگر از اوقات سابقه و لا حقه يا بر مقدارى از سن كه وحى كرده ميشود در آن بر انبيا و آن چهل سالگيست كما

قال النبى صلى اللَّه عليه و آله ما بعث اللَّه نبيا الا على راس اربعين سنة

و مقاتل گفته اى على موعد يعنى بر وعده كه تو را داده بوديم و تكرار ندا در عقب غايت حكايت بجهت تنبيه ويست بر نعم مذكوره‌ وَ اصْطَنَعْتُكَ‌ و برگزيديم و خاص ساختيم‌ لِنَفْسِي‌ براى محبت خود يعنى تو را دوست خود گرفتيم و بالطاف خود مخصوص گردانيديم و يا براى وحى و اداى رسالت نبوت خود تو را برگزيديم و اينقول از ابن عباس منقولست و ذكر نفسى مشعر است بر آنكه محبت اخص شي‌ء است بنفس و تبليغ رسالت و قيام باداى آن بر اراده خداى و محبت او است و زجاج گفته كه معنى آنست كه ترا اختيار كردم براى اقامة حجت خود و گردانيدم تو را ميان خود و ميان بندگان خود تا آنكه تو در تبليغ رسالت و مخاطبه با بندگان و احتجاج بر ايشان قائم مقام من باشى بر وجهى كه گوييا من ايشان را مخاطب ميسازم و احتجاج ميآورم بر ايشان و در كشاف آورده كه اين تمثيل حال موسى است بحال كسى كه بعضى ملوك او را بجهت اهليت و قابليت بجوامع خصال و خصايص افعال بخودش اختصاص دهد و او را مقرب درگاه خود گرداند كه هيچكس اقرب از او نباشد در منزلت و مكانت و او را بكرامت و لطف خود نوازش نمايد و او را بحيثيتى از براى نفس خودش بر