بر السنه عباد هم چنان كه شخصى شعر را بر لسان غير خود خواند و الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ‌ تا آخر و بلكه اكثر قرآن بر اين منهاج واقع شده و مقصود از آن تعليم عباد است كه بچه كيفيت در ابتداء كلام متبرك و مستعين شوند باسم او بچه وجه تحميد و تمجيد تعظيم او نمايند و تحريك او نمايند و تحريك حرف جر با آنكه حروف مبنى‌اند و اصل در بناء سكونست بجهة تعذر ابتداء است بساكن و تحريك آن بكسر نه بفتح و ضم بجهت آنست كه تا حركت آن از جنس آن چيزى باشد كه احداث آن ميكند و تحريك كاف تشبيه كه حرف جر است بفتح نه بكسر بجهة آنست كه او لازم الحرفية نيست و غير متمحض در آن چه گاه هست كه آن اسم واقع مى‌شود مانند يضحكن عن كالبرد المنهم و حذف همزه در اسم بحسب لفظ بجهة آنست كه همزه وصل چون بما قبل متصل ميشود ساقط ميگردد و بحسب خط بجهة كثرت استعمال است و عدم حذف آن در اقراء باسم ربك بجهة قلت استعمال آنست و اسم نزد بصريان از اسماء محذوفة الاعجاز است و در اصل سمو است بمعنى علو همچو يد و دم كه در اصل يدو و دمو بوده حرف اخير او را حذف كردند پس نقل حركت سين كردند بما بعد خود تا وقت بر آن صحيح باشد و از جهة تعذر ابتدا بحرف ساكن همزه وصل مكسور در اول آن در آوردند اسم شد و چون كه او رافع مسماى خود است و شعار او از اينجهة است باين اسم مسمى شد و بمذهب كوفيان مشتق است از سمه بمعنى علامة و در اصل وسمه بوده حذف و او كردند و همزه وصل مكسور بعوض آن آوردند اسم شد و چون كه آن علامت مسمى است چنان كه گويند (لو لا الاسم لما عرف المسمى) از اينجهت باين اسم موسوم شد ليكن قول اول اولى است زيرا كه جمع او اسماء است نه اوسام و تصغير او (سمى) است كه در اصل (سميو) بوده نه (و سيم) و جمع و تصغير رد اشياء ميكند بر اصل خود پس معلوم ميشود كه اصل او (سمو) است نه (سمه) و قلب بعيد است و غير مطرد و اختيار (باسم اللَّه بر باللَّه) از جهة تنبيه است بر آنكه تبرك و استعانة بذكر اسم او سبحانه حاصل است فضلا عن الذات و ديگر آنكه تا فرق باشد ميان يمين و تيمن و بعد از حذف الف از اسم سر بارا مطول ساختند جهة آنكه حسن خطى مقتضى آنست كه سر با طولانى باشد و ديگر آنكه تا عوض الف محذوف باشد و يا آنكه تا افتتاح بحذف معظم واقع شده باشد چنان كه بعضى از اهل تحقيق گفته‌اند كه (طولوا الباء و مد و السين و دور الميم تعظيما للَّه) تعالى يعنى سر با را دراز كشيد و سين را بكشيد و ميم را مدور سازيد بجهة تعظيم او سبحانه و بدانكه اسم غير مسمى است چنان كه مذهب اشاعره است و بعضى از متكلمين است زيرا كه اگر اسم و مسمى هر دو يكى ميبودند بايستى كه تلفظ بعسل مستلزم حلاوة لسان بودى و تكلم بنار مستلزم احتراق لسان و ديگر گاه هست كه اسم موجود است و مسمى معدوم چون لفظ عنقا و بعكس چون حقايقى كه بازاى آن لفظى موضوع نشده و بعضى بر آنند كه اسم و مسمى عين همند زيرا كه حقتعالى فرموده كه‌ تَبارَكَ اسْمُ رَبِّكَ‌ و جواب‌