«هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْوِيلِهِ وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ يَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَ ما يَذَّكَّرُ إِلَّا أُولُوا الْأَلْبابِ.[1]

او كسى است كه كتاب را بر تو نازل كرد كه بخشى از آن آيات «محكم» (/ صريح و روشن) است كه آنها اساس كتاب اند (و هر گونه ابهام در آيات ديگر، با مراجعه به اينها، برطرف مى‌گردد) و بخشى از آن «متشابه» است (/ آياتى كه در نگاه اول، احتمالات مختلفى در آن مى‌رود). اما آنها كه در دل‌هايشان انحراف است، به دنبال متشابهات‌اند تا فتنه‌انگيزى كنند (و مردم را گم‌راه سازند)، و تفسير (نادرستى) براى آن مى‌جويند در حالى كه تفسير آيات متشابه را جز خدا و استواران در علم نمى‌دانند؛ آنها كه مى‌گويند به آن ايمان آورده‌ايم، همه از پيشگاه خداوند است، و جز خردمندان كسى پند نمى‌گيرد».

در اين آيه، به مقتضاى سياق آن و ضميرهايى كه در لفظ «تَأْوِيلِهِ» دو بار تكرار شده، «تأويل» در خصوص آيات متشابه مورد نظر است، و ضمير در اين لفظ- همان طور كه بسيارى از مفسّران گفته‌اند-، به «ما» در جمله‌ «ما تشابه» بر مى‌گردد، و ارجاع آن به «كتاب» كه در آغاز آيه قرار دارد- چنان كه برخى از بزرگان‌[2] فرموده‌اند- از متفاهَم عرفى بسيار دور است.

بنا بر اين، به نظر مى‌رسد- همان طور كه در تبيين معناى لغوى «تأويل» اشاره شد- لفظ «تأويل» داراى معناى وسيع و گسترده‌اى است كه شامل مفاهيم ذهنى و عينى مى‌گردد، و تأويل قرآن- آن گونه كه شمارى از مفسّران گفته‌اند- به مفاهيم عينى اختصاص ندارد.[3]

[1]. آل عمران: آيه 7.

[2]. الميزان فى تفسير القرآن: ج 3 ص 20- 29( ذيل آيه 7 از سوره آل عمران).

[3]. ر. ك: دانش‌نامه جهان اسلام: ج 6 ص 315- 316.