ميان برخى از آنها، سبب ترديد در درستى‌شان مى‌شود.[1] برخى نخستين جمع قرآن را مربوط به زمان ابوبكر و برخى زمان عمر و برخى مربوط به زمان عثمان مى‌دانند.

از برخى از اين روايات بر مى‌آيد كه بعضى از آيات قرآن تا زمان عثمان فقط در سينه افراد نگهدارى مى‌شد و تدوين نشده بود.[2] به نظر مى‌رسد برخى از اين گزارش‌ها كه از زيد يا فرزندش خارجه، منقول شده است، سعى دارد با بزرگ‌نمايى موضوع و بازگويى دشوارى و پيچيدگى جمع قرآن، براى زيد، فضيلت‌سازى كند.

همچنين ترس عمر از نابودى قرآن، آن گونه كه در برخى از اين روايات آمده است، با اين نكته كه نسخه تهيه شده در زمان ابوبكر در اختيار عموم قرار نگرفت،[3] سازگار نمى‌نمايد؛ زيرا تدوين يك مصحف شخصى و خصوصى، كار تازه و پيچيده‌اى نبود و و عمومى نساختن آن، به حفظ آن كمكى نمى‌كرد. از اين رو احتمال دارد به دست آوردن فضيلتِ در اختيار داشتن نسخه‌اى از قرآن همانند ديگر صحابه برجسته و در اختيار داشتن قانون اساسى جامعه، يكى از انگيزه‌هاى دستگاه حاكم در اين كار بوده است.[4]

دو. بر اساس نقل يعقوبى، ابوبكر دستور داد قرآن را بر سعيد بن عاص عرضه كنند،[5] در حالى كه او در آن زمان، حدود ده سال داشته است،[6] و چون بر اساس برخى گزارش‌ها، او در ماجراى يكسان‌سازى مصاحف توسط عثمان حضور داشته است،[7] احتمالًا ذكر او در اين جا بر اثر خلط اين دو ماجرا باشد.

[1]. ر. ك: البيان، خويى: 247- 252؛ تاريخ القرآن، تئودور نولدكه، ترجمه جرج تامر: ص 252- 256.

[2]. ر. ك: الايضاح: ص 222- 223؛ البيان: ص 245- 352.

[3]. دراسات قرآنيه( تاريخ قرآن): ص 87.

[4]. تاريخ قرآن، راميار: ص 308- 309، 323- 329، 332.

[5]. تاريخ اليعقوبى: ج 2 ص 135.

[6]. الطبقات الكبرى: ج 5 ص 31؛ الإصابة: ج 3 ص 90.

[7]. فتح البارى: ج 9 ص 16.