شده است.[1] پس رنج و مشقت از هر سو و در همه شئون زندگى، انسان را احاطه كرده است. بر هر خردمندى آشكار است كه انسان در پى به دست آوردن هيچ نعمتى برنمى‌آيد، مگر آن كه با ناملايمات و رنج‌ها روبه‌رو مى‌شود و اساساً زندگى او همواره با سختى‌ها همراه است و نعمت‌ها پيوسته با غم و اندوه قرين است.[2] تلخى اين سختى‌ها، از دو جهت شيرينى كاميابى را احاطه كرده است: نخست؛ تلخى رنج به دست آوردن آن، دوم؛ تلخى از دست دادنش. بنابراين براى كاميابى‌ها در دنيا دو نوع صبر و شكيبايى لازم است. به همين دليل مؤمنان سفارش شده‌اند كه تنها با تلاش خود مى‌توانند به مواهب دنيوى و اخروى دست يابند[3] و نيز در صورت از دست دادن مواهب مادى و دنيوى تأسف و حسرت نخورند و شكيبا باشند.[4] در نتيجه وقتى ماهيت زندگى دنيا، با سختى و مشقت آميخته است، اگر آدمى به اين ويژگى دنيا آگاه باشد، صبر و شكيبايى برايش آسان‌تر و تحمل سختى‌ها نيز امكان‌پذيرتر مى‌گردد. امام باقر (ع) در حديثى زيبا مى‌فرمايد:

بهشت را ناگوارى‌ها در ميان گرفته است؛ پس هر كس بر ناگوارى‌هاى دنيا شكيبا باشد، داخل بهشت شود.[5]

[1]. بلد: 4: لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي كَبَدٍ؛ خداوند انسان را در رنج و سختى آفريد.

[2]. ر. ك: الميزان فى تفسير القرآن، ج 20، ص 291.

[3]. نجم: 39: وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سَعى‌؛ و اين كه براى انسان جز آنچه تلاش كرده‌[ هيچ نصيب و بهره‌اى‌] نيست.

[4]. حديد: 23: لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى‌ ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ‌؛ تا بر آنچه از دستتان مى‌رود اندوهگين نباشيد و بدانچه به دستتان مى‌آيد شادمانى نكنيد.

[5]. الكافى، ج 2، ص 89، ح 7: