صورت مى‌پذيرد و گاه با نوشتن، واجب كردن و نظاير اينها. بدين ترتيب، معانى ياد شده، همگى از مصاديق يك معنايند[1] و كتاب را از آن رو بدين نام ناميده‌اند كه معانى، كلمات و مقاصد غير مكتوب را در خود ثبت و ضبط و جمع مى‌كند.

برخى قرآن‌پژوهان در وجه تسميه قرآن به «كتاب» گفته‌اند: قرآن كريم به گونه‌اى خاص و رسا، جامع انواع آيات، احكام، قصص، اخبار و علوم است و اين با معناى لغوى «كتاب» (جمع) متناسب است و اين كلمه با كلمه «قرآن» كه در آن نيز معناى «جمع» موجود است، تلاقى معنايى دارد؛ اما كلمه قرآن به جامعيت وحى محمدى صلى الله عليه و آله نسبت به كتب انبياى پيشين يا علوم اشاره دارد و كلمه «كتاب» به جامعيت كتاب الهى نسبت به آيات، احكام، قصص، اخبار و علوم.[2]

«كتاب» به صورت‌هاى مختلف مانند معرّف به الف و لام تعريف،[3] نكره،[4] موصوف،[5] مضافٌ اليه،[6] و جمع‌[7] بيش از 250 بار در قرآن و بيش از اين در روايات اسلامى آمده است و پس از واژه «قرآن» بيشترين كاربرد را براى اشاره به قرآن دارد.

همچنين در بسيارى از روايات، همراه الف و لام تعريف آمده است؛ مانند اين حديث امام صادق عليه السلام:

كُلُّ شَى‌ءٍ مَردودٌ إلَى الكِتابِ وَ السُّنَةِ.[8]

هر چيزى را بايد به قرآن و سنّت، ارجاع داد (با آنها سنجيد).

[1]. ر. ك: التحقيق فى كلمات القرآن الكريم: ج 10 ص 21 ماده« كتب».

[2].« اسامى و عناوين قرآن كريم»، سيد محمد باقر حجتى، ميراث جاودان: سال 3، شماره 3 و 4، ص 24.

[3]. براى نمونه: بقره: آيه 2.

[4]. براى نمونه: نساء: آيه 153.

[5]. براى نمونه: نمل: آيه 1؛ فصّلت: آيه 41.

[6]. براى نمونه: آل عمران: آيه 64.

[7]. سبأ: آيه 44؛ بيّنه: آيه 3.

[8]. ر. ك: ص 50 ح 19.