پس از گُذار از مرحله پژوهش لغوى، اين سؤال پيشِ روى ما قرار مى‌گيرد كه: آيا اين مفاهيم مترادف، مى‌توانند يك بحث كلّى تلقّى شده، در كنار هم قرار گيرند، يا اين كه تعاريف ارائه شده از اين واژگان، ما را به سمت تفكيك مفاهيم، سوق خواهند داد تا در نهايت، هر كدام را به صورت بحثى مستقل، مطرح كنيم.

آنچه از مفهوم «نشاط» و واژه مترادف آن «نُشرة» برداشت مى‌شود، اين است كه با وجود آن كه «نُشرَة»، عاملى براى نشاطآفرينى و وسيله رسيدن به نشاط است و خود، نشاط نيست، امّا با توجّه به آن كه به لحاظ ماهوى، درباره «نُشرَة»، داده‌اى وجود ندارد، اين دو را ذيل يك عنوان آورده، از تفكيك آنها، خوددارى مى‌كنيم.

در مورد مفهوم «كَسَل» و واژگان‌هاى مترادف آن نيز به دليل آن كه اين مفاهيم، چه به لحاظ لغوى و چه به لحاظ روايى، به يكديگر بسيار نزديك‌اند و در جنبه‌هاى مختلف، همپوشى دارند، لذا با وجود آن كه تفاوت‌هاى معنايى ظريفى را بين اين مفاهيم مى‌توان يافت، با توجّه به نوع همپوشى‌هاى معنايى، اين مفاهيم نيز در قالب عنوان كلّى «كَسَل» مطرح شده‌اند.

مفهوم‌شناسى، لايه زيرين پژوهش‌هاى حديثى است. لذا پس از طى اين مرحله، زمان استقصاى روايات با رويكرد مورد نظر (روان‌شناسى)، فرا مى‌رسد. هر يك از مفاهيم دو مجموعه «نشاط» و «كسل»، داراى احاديث متعدّدى هستند كه به استقصاى آن، پرداخته مى‌شود. اين جمع‌آورى و احصاى روايات، بر اساس مفهوم و محتوا، صورت مى‌پذيرد. پس از استقصاى نسبتاً جامع احاديث، نوبت به طبقه‌بندى مى‌رسد.

طبقه‌بندى، از نگاه پژوهشگر و با رويكردى روان‌شناختى، صورت مى‌پذيرد، عنوان‌ها به فراخور محتواى احاديث، شكل مى‌گيرند و هر